Minister Schouten (LNV) beantwoordt vragen over het gebruik van big data (grote hoeveelheden gegevens) in de landbouw. De vragen zijn gesteld door de leden van de vaste Tweede-Kamercommissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
1
Wanneer verwacht u uw digitaliseringsvisie aan de Kamer te versturen?
Antwoord
De LNV-digitaliseringsvisie zal zeer binnenkort in een aparte brief met uw Kamer worden gedeeld. Deze visie met de titel ‘Inzet van digitalisering voor een duurzame landbouw- en voedselketen en robuuste natuur’ geeft het belang aan van digitalisering voor de doelen van mijn beleid, o.a. op het gebied van kringlooplandbouw en natuur (zie verder mijn antwoord op vraag 2).
De visie wordt nu reeds gebruikt als basisdocument om tot een actieprogramma te komen, waarin de hoofdlijnen uit de visie naar uitgewerkte acties, ook specifiek voor LNV, vertaald zullen worden. Het actieprogramma is in ontwikkeling en wordt de komende maanden uitgewerkt in samenwerking met relevante partijen.
2
Kunt u in de digitaliseringsvisie ook expliciet ingaan op het doel wat u voor ogen heeft met het gebruik van big data in landbouw?
Antwoord
De digitaliseringsvisie gaat over de inzet van big data voor verduurzaming van diverse agrosectoren en voor versterking van de natuur. Zo leveren (digitale) data, gecombineerd met adequate dataverwerkingssystemen, een groter inzicht in de bedrijfsvoering. Met dit inzicht kunnen productieprocessen worden verbeterd, verduurzaamd en transparantie in complexe productieketens worden vergroot. Ook kan digitalisering helpen bij bedrijfsspecifieke verantwoording ten behoeve van handhaving en monitoring, en kan het de afrekenbaarheid van duurzaamheids-initiatieven ondersteunen.
De visie benoemt een groot aantal randvoorwaarden die op orde moet zijn, om digitalisering voor bovengenoemde functies in te zetten. Voorbeelden van deze randvoorwaarden zijn de beschikbaarheid van betrouwbare data, afspraken over data-eigendom, het verantwoord datadelen en voldoende competenties. Maar ook het verdienvermogen van ondernemers moet zodanig zijn dat een investering in (verdere) digitalisering mogelijk en verantwoord is. In de visie worden lopende private en publieke acties op deze randvoorwaarden geïnventariseerd. In het op te stellen actieprogramma wordt nader bepaald op welke randvoorwaarden vanuit de LNV-beleidsdomeinen, gezien de lopende activiteiten, nadere publieke, private dan wel publiek-private acties nodig zijn. Daarbij zal worden afgestemd op domein overstijgende acties van de Nationale Digitaliseringsstrategie (NDS).
3
Hoe kijkt u aan tegen het eigendom van data en het effect van het delen van data? Hoe beïnvloedt dit de positie van de boer en zijn verdienvermogen?
Antwoord
Eigendom van data is in juridische zin niet geregeld. Het eigendomsbegrip in het Burgerlijk Wetboek is gebaseerd op tastbare, stoffelijke goederen waar een mens beheersing over heeft. Wanneer wordt gesproken over ‘eigendom van data’ wordt in deze context bedoeld wie controle heeft op toegang tot data en gebruik van data.
Door toenemend gebruik van digitale diensten en geautomatiseerde mechanisatie op het boerenbedrijf wordt de boer steeds meer een producent van data. Afhankelijk van de voorwaarden in het contract met de leverancier van dergelijke diensten of apparatuur, heeft een agrarisch ondernemer meer of minder zeggenschap over deze data.
Het delen van data kan de boer helpen doordat nieuwe (digitale) diensten kunnen worden ontwikkeld die zijn bedrijfsvoering verbeteren. Tegelijkertijd kan het leiden tot nieuwe afhankelijkheden van de boer aan externe dienstverleners, verlies van autonomie, aantasting van privacy en marktmanipulatie. Het delen van data vraagt dus om een zorgvuldige balans tussen de belangen van de agrarisch ondernemer, toeleveranciers (van bijvoorbeeld soft- en hardware), adviseurs, ketenpartijen en de overheid.
Nieuwe verdienmodellen voor de boer kunnen een positieve stimulans zijn voor het delen van data met derden. Kansen liggen bijvoorbeeld in directe verkoop van data maar ook in realisatie van nieuwe maatschappelijke verdienmodellen en waardenketens. Zo kan gedacht worden aan verdienmodellen voor het realiseren van met data onderbouwde kringlooplandbouwdoelen, nieuwe ketenconcepten zoals korte ketens en transparantie in productieomstandigheden. Deze mogelijkheden zijn in een vroege fase van ontwikkeling.
De kansen en risico’s van datadelen en de randvoorwaarden om data verantwoord te kunnen delen, worden besproken in de digitaliseringsvisie. Ik wil nader bekijken of er aanvullende beleidsacties nodig zijn op het onderwerp ‘eigendom van data’. Wanneer dit het geval is wil ik deze in het actieprogramma verder concretiseren.
Lees hier de volledige beantwoording van de kamervragen