Amnesty International is niet blij met het wetsvoorstel van het kabinet om de bevoegdheden van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) uit te breiden. Er is van alles mis met deze wet. De mensenrechtenorganisatie is deze week daarom een campagne gestart om de dienst aan democratisch toezicht te binden. Dat vertelt Merel Koning, senior beleidsmedewerker bij Amnesty International, in een interview met BNR.
Een jaar geleden kwam de NCTV onder vuur liggen. Uit onderzoek van NRC bleek dat de dienst jarenlang stiekem persoonsgegevens en andere data van prominente Nederlanders heeft verzameld. Medewerkers gebruikten nepaccounts en -profielen om vooraanstaande activisten, politieke campagneleiders en andere publieke figuren online te monitoren.
Juristen van het ministerie van Justitie en Veiligheid zeiden dat hiervoor geen wettelijke grondslag was. De onderzoekscommissie Taken en Grondslagen kwam begin dit jaar met dezelfde conclusie. Daarop besloot oud-minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus om deze werkzaamheden tijdelijk op te schorten. Hij benadrukte echter dat de NCTV zijn werk zo snel mogelijk weer moest hervatten.
Sindsdien werkt het kabinet aan een wetsvoorstel om de bevoegdheden van de NCTV uit te breiden en juridisch beter te verankeren. De Autoriteit Persoonsgegevens en Raad van State zijn kritisch over het voorstel. De toezichthouder meent dat het wetsvoorstel zijn doel voorbijschiet en dat het de deur openzet voor een surveillancemaatschappij waar op grote schaal gevoelige informatie van burgers wordt verzameld.
De Raad van State maakte zich zorgen over de reikwijdte van de taken van de NCTV. “De taken van de NCTV hebben een duidelijke afbakening nodig, in het bijzonder in verhouding tot de taken van de AIVD. Het wetsvoorstel en de toelichting zijn op dit punt niet duidelijk genoeg”, aldus het hoogste adviesorgaan van de regering.
Ook Amnesty International is niet te spreken over het wetsvoorstel om de bevoegdheden van de NCTV uit te breiden. De mensenrechtenorganisatie is bang dat het voorstel de rechten en vrijheden van mensen in gevaar brengt. Eind vorig jaar noemde Amnesty de wet “controversieel en ingrijpend”.
Dat heeft niet tot de gewenste verandering geleid. Daarom heeft Amnesty International deze week een campagne gelanceerd om de wet te veranderen. Volgens Merel Koning, senior beleidsmedewerker bij Amnesty, is er behoorlijk wat mis met deze wet.
“Het allerergste is de bedoeling erachter, namelijk dat Nederland in de gaten wordt gehouden. Dat gebeurt onder de noemer van terrorismebestrijding en nationale veiligheid, maar eigenlijk gaat het om dingen die daar niets mee te maken hebben. Namelijk gewoon een discussie online over de coronamaatregelen, of een groep die zich inzet tegen anti-discriminatiemaatregelen. En toch worden die door de NCTV stelselmatig in de gaten gehouden en geanalyseerd”, vertelt ze tegenover BNR.
Merel betoogt dat het nieuwe wetsvoorstel de illegale handelswijze van de NCTV probeert te legaliseren. “Al jaren houdt de NCTV het internetverkeer van communisten, politiek leiders, organisaties en activisten bij. Dat is een klein jaar geleden aan het licht gekomen door publicatie in NRC. En in plaats van dat de minister de NCTV terugfloot, is nu besloten om een wet te schrijven die het toestaat om mensen in de gaten te houden. Dat betekent dat de NCTV mensen mag monitoren die de AIVD nog niet in de gaten mag houden.”
Het mag volgens haar niet zo zijn dat de wet gebruikt wordt om de publieke opinie te peilen. “Daarvoor hebben we gewoon opinieonderzoekers. Die kun je aanstellen en dan geven mensen toestemming om mee te doen. Dat is hoe je dat doet, en niet door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid dingen over een pandemie in de gaten te laten houden.”
Merel zegt dat informatie die de NCTV heeft verzameld in het verleden heeft geleid tot interventie van de politie. Volgens haar werd informatie over coronademonstraties doorgespeeld aan de politie. “Dat heeft niet per se te maken met terrorismebestrijding en bedreigingen voor de nationale veiligheid”, aldus de beleidsmedewerker.
Het liefst ziet Amnesty International het wetsvoorstel in de prullenbak verdwijnen. Aanpassing van de wet behoort, wat de belangenorganisatie betreft, ook tot de mogelijkheden. Merel vindt dat we ons het volgende moeten afvragen: “Willen we dat de NCTV die taak op zich neemt, of willen we dat een dienst met checks and balances die taak op zich neemt?” Het antwoord op deze vraag is volgens haar eenvoudig: dat is een toezichthouder die onderworpen is aan toezicht.
