Een verslag van een intern onderzoek naar de afluisterapparatuur van de politie is ondanks een Wob-verzoek én de rechtbank die Bits of Freedom in het gelijk stelde, nog steeds niet openbaar gemaakt. De politie weigert “categorisch” het onderzoeksrapport vrij te geven en daarmee “ondermijnt de politie onze democratische rechtstaat”. Dit schrijft Rejo Zenger, beleidsadviseur bij de stichting die opkomt voor digitale burgerrechten, in een opiniestuk.
“De politie naait ons. Pardon our French. We kunnen het gewoon niet netter zeggen.” Zenger laat er geen misverstand over bestaan dat hij boos is op de politie. De politie weigert namelijk pertinent om een onderzoeksrapport naar haar eigen afluisterapparatuur openbaar te maken.
Dat onderzoek werd enkele jaren geleden uitgevoerd. De verdwijning van een gespreksopname tussen oud-staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Fred Teeven en oud-wethouder van Roermond Jos van Rey was de directe aanleiding om het onderzoek in te stellen. Laatstgenoemde werd ervan verdacht dat hij informatie gelekt zou hebben uit de benoemingscommissie voor de nieuwe burgemeester van Roermond.
Toenmalig minister Ivo Opstelten zei dat door een storing in de voeding van het tapsysteem het gesprek tussen Teeven en Van Rey niet was opgenomen. De Tweede Kamer nam geen genoegen met deze uitleg en vroeg de Auditdienst Rijk (ADR) om de zaak te onderzoeken. Hoogleraren Peter van Koppen (rechtspsychologie VU Amsterdam, emeritus) en Bart Jacobs (Security, Privacy and Identity aan de Radboud Universiteit Nijmegen) concludeerden dat de overheid het zicht volledig heeft verloren op wat er kan gebeuren van taps. “Wat de leverancier daar constateert of doet, onttrekt zich aan ambtelijke en democratische controle, en is voor iedereen verder onbekend”, zo constateerden de hoogleraren nadat ze de onderzoekers van de ADR hadden gesproken.
De onderzoekers keken naar het systeem dat voorkomt dat advocaten afgeluisterd worden. Ze keken tevens naar de opslag van afgetapte gesprekken. Dat weten we omdat (inmiddels demissionair) minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus dat afgelopen jaar middels een brief aan de Tweede Kamer meldde. In de brief liet hij echter niet het achterste van zijn tong zien, wat meer vragen dan antwoorden opleverde.
Over het systeem dat moet voorkomen dat advocaten worden afgeluisterd, zei de minister enkel dat het ‘aandacht behoeft’. Over de opslag van afgetapte gesprekken zei minister Grapperhaus helemaal niets.
Zenger zet daar zijn vraagtekens bij. Waar hij des te bozer over is, is de reactie van de politie op het verzoek van Bits of Freedom om het rapport openbaar te maken. Allereerst werd dit geweigerd, waarbij de politie een beroep deed op de grondwet. Daarop stapte de belangenorganisatie naar de rechter. De rechtbank in Arnhem gaf Bits of Freedom gelijk en legde de politie een dwangsom op van 100 euro per dag, met een maximum van 15.000 euro, voor iedere dag dat het rapport niet openbaar gemaakt werd.
“Het bleef angstvallig stil. Doodstil. Inmiddels zijn we alweer een half jaar verder en is de politie ons meer dan 15.000 euro schuldig, maar wachten we nog altijd op een beslissing”, zo schrijft Zenger. Dat de politie er zo geheimzinnig over doet, noemt hij ‘een veeg teken aan de wand’. Hij suggereert dat de inhoud van het rapport mogelijk ‘explosief’ is.
“Misschien blijkt dat de opslag van de afgetapte gegevens niet in orde is. Of dat criminelen erbij kunnen. Of mogelijk dat andere landen de getapte gegevens kunnen manipuleren. Of kan het zijn dat er soms wel eens een opname kwijt raakt. Misschien staan er wel strafzaken op het spel. We weten het niet. Maar dat er meer mis is dan de minister lijkt te zeggen, is zo klaar als een klontje.”
Het niet-vrijgeven van het rapport is volgens Zenger een vertragingstactiek om de inhoud te ‘ontwapenen’. Hij wijst erop dat openbaarheid van informatie één van de pijlers van onze democratie is. “Want zonder informatie kun je als burger niets controleren, geen mening vormen en dus ook geen invloed uitoefenen.”
Doordat de politie weigert het onderzoeksrapport vrij te geven, schaadt de politie zichzelf en ons allemaal, zo betoogt de beleidsadviseur van Bits of Freedom. Hij vindt dat de Nederlandse rechtsstaat hierdoor wordt ondermijnd. “De weigering om een beslissing te nemen laat zien dat niet transparant zijn alleen maar vermoedens, speculatie en meer zorgen aanwakkert. De politie benadeelt niet alleen ons allemaal, maar draait ook zichzelf een loer. Nu de politie weigert een beslissing te nemen, de wet overtreedt, de rechter negeert én er ook nog eens bakken met geld voor over heeft, doet ze niets minder dan onze democratische rechtstaat ondermijnen.”
