Bert Hubert, die tot voor kort bij de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) werkte, hoopt niet dat de Tweede Kamer de Tijdelijke wet als hamerstuk afdoet. Hij hoopt dat er “een serieuze discussie” op gang komt in het parlement en Kamerleden zich hardop gaan afvragen of deze wet is wenselijk is. “Ik zou het tragisch vinden als de wet wordt aangenomen zónder dat er een stevige discussie is.”
Dat vertelt Hubert in een interview met BNR (1).
Vorige week vrijdag stapte Bert Hubert op bij de TIB uit onvrede over de Tijdelijke wet. Deze wet, begin dit jaar bedacht door het kabinet, moet de Algemene en Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD en MIVD) meer vrijheid geven om hun bevoegdheden in te zetten, zoals de onderzoeksopdrachtgerichte interceptie (OOG-I) en hackbevoegdheid. Met de wet moeten de diensten in staat zijn om een vuist te vormen tegen landen die een offensief cyberprogramma tegen Nederland voeren.
Nu moeten de diensten vooraf om toestemming vragen voordat ze hun bevoegdheden mogen gebruiken. Achteraf vindt er nogmaals een controle plaats of het allemaal rechtmatig is gebeurd. De Tijdelijke wet zegt dat het niet langer nodig is om vooraf om toestemming te vragen. Een ‘vrijblijvende indicatie’ is dan al voldoende om bijvoorbeeld de internetkabel een jaar lang te mogen aftappen.
Het toezicht achteraf zette kwaad bloed bij Hubert, omdat dat veel meer tijd, geld en energie kost dan controle vooraf. Tot slot voorspelt de softwareontwikkelaar dat de nieuwe wetgeving uitvoeringsproblemen met zich meebrengt. Dit alles was voor hem reden om ontslag te nemen bij de TIB.
In 2018 organiseerde het derde kabinet Rutte een referendum over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, ook wel de sleepwet genoemd. Een meerderheid van de Nederlanders stemde tegen deze wet. Daarop besloot het kabinet om de wetgeving aan te passen. Het resultaat was een uitgeklede vorm van de oorspronkelijke wet, de huidige Wiv 2017.
Met het wetsvoorstel dat nu op tafel ligt, zijn we volgens Hubert weer terug bij af. Als voorbeeld noemt hij het aftappen van de kabel. “Nu staat er dat willen weten wat er op een kabel zit, een eigen rechtvaardiging is.” De veiligheidsdiensten mogen dan een jaar lang de gegevens bewaren die ze met het aftappen verzamelen. Zolang de diensten niet naar deze data hebben gekeken, praten ze hun gedrag goed door te zeggen dat burgers niet zijn afgeluisterd.
De voormalige TIB-medewerker vindt het zorgwekkend dat de inlichtingendiensten allerlei algoritmes loslaten op de data die afkomstig is uit de kabels. “Het heet geautomatiseerde data-analyse en niemand weet precies wat het is, behalve dat men het mooie woord ‘machinaal leren’ ervoor gebruikt”, zegt hij tegen BNR.
Nu moet de TIB nog vooraf oordelen of de inzet van algoritmes is geoorloofd. “Nu hebben ze gezegd: dat hoeft de TIB niet meer te beoordelen, er hoeft niet meer vooraf gezegd te worden of het algoritme spannend is of niet.”
Toezicht vooraf was volgens Hubert een belangrijk punt in de Wiv 2017. Een toezichthouder keek vooraf en achteraf mee over de schouders van de diensten. Ook mochten beide controlerende instanties met elkaar spreken over eventuele zorgen die ze hadden. In de Tijdelijke wet is dit overleg niet langer toegestaan. “Dat is niet oprecht, want als je zegt dat je het best mogelijke toezicht wilt, dan moet je een verbinding openen tussen die twee”, aldus Hubert.
De softwareontwikkelaar wil niet dat de Tweede Kamer de Tijdelijke wet zonder enig debat aanneemt. Hij heeft goede hoop dat deze parlementaire discussie er komt. “’Ik vermoed dat dit de komende maanden gaat gebeuren en ik hoop dat er een serieuze discussie over komt en als men in de Tweede Kamer vervolgens zegt: wij willen dit, dan is dat het land waarin we willen leven. Ik zou het tragisch vinden als de wet wordt aangenomen zónder dat er een stevige discussie is.”
De Raad van State oordeelde in juni positief over de Tijdelijke wet. “De Afdeling advisering vindt dat overtuigend is toegelicht dat het noodzakelijk is om de knelpunten in de Wiv 2017 op korte termijn te adresseren”, zo concludeerde het adviesorgaan.
Overigens verstrekken het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) en het Digital Trust Center (DTC) nu al relevante dreigings- en incidentinformatie met niet-vitale bedrijven en organisaties. Het kabinet heeft hiervoor, in afwachting van de inwerkingtreding van de Tijdelijke wet, mee ingestemd.
https://www.bnr.nl/nieuws/technologie/10488096/oud-toezichthouder-heel-erg-als-dit-wetsontwerp-wordt-aangenomen
