TikTok heeft wederom een aanklacht aan zijn broek. Stichting Massaschade & Consument stelt dat het Chinese sociale netwerk ‘op grote schaal, langdurig en voor commerciële doeleinden’ persoonsgegevens Nederlandse TikTok-gebruikers heeft verzameld en verwerkt. Daarbij overtrad het platform nationale en internationale wetgeving. Daarom eist de stichting een schadevergoeding van 6 miljard euro.
Dat blijkt uit de dagvaarding van Stichting Massaschade & Consument die vandaag online is gezet.
De stichting stelt dat TikTok maar één doel voor ogen heeft, namelijk het zo veel mogelijk verzamelen van persoonlijke informatie van gebruikers. Met deze gegevens creëert het bedrijf profielen, die vervolgens aan adverteerders worden verkocht. Daarbij overtreedt het bedrijf diverse nationale en internationale regels. Specifiek doelt de stichting op het Handvest van de grondrechten van de EU, het VN-verdrag inzake de Rechten van het Kind, de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), de Telecommunicatiewet, het media- en reclamerecht, en tot slot het consumentenrecht.
Stichting Massaschade & Consument stelt dat TikTok zonder rechtmatige grondslag de gegevens van TikTok-gebruikers verzamelt en verwerkt, in het bijzonder van kinderen. Ook is het sociale netwerk niet open en eerlijk genoeg over de gegevens die het verwerkt en hanteert ze daarbij niet het principe van dataminimalisatie, dat is vastgelegd in artikel 5 van de AVG. Daarin staat onder meer dat persoonsgegevens moeten worden verwerkt op een wijze die ‘rechtmatig, behoorlijk en transparant’ is tegenover de betrokkene. Tevens verstrekt TikTok essentiële informatie niet en biedt het gebruikers onvoldoende bescherming tegen verborgen sluikreclame en schadelijke content.
Verder claimt de stichting dat TikTok geen onderscheid maakt tussen advertenties en video’s. De commercials op het platform zijn naar eigen zeggen bijna niet van normale video’s te onderscheiden. Dat komt volgens de stichting door ‘de ongeëvenaarde kracht van het algoritme’. “Geen ander bedrijf weet je interesses zo nauwkeurig in kaart te brengen. Die persoonlijke gerichtheid van video’s kan een nieuwe speler nooit evenaren”, zo staat er in de dagvaarding.
Gelet op ‘de aard, de ernst, de duur en het opzettelijke karakter van de inbreuk’, eist Stichting Massaschade & Consument een forse schadevergoeding van TikTok. De stichting vraagt aan de rechtbank een financiële compensatie van 1.750 euro voor kinderen die jonger dan 13 jaar waren toen ze voor het eerst TikTok gebruikten. Kinderen en pubers in de leeftijd van 13 tot en met 17 jaar zouden in aanmerking moeten komen voor een bedrag van 1.500 euro. Iedereen die 18 jaar of ouder was, zou recht hebben op een schadevergoeding van 1.250 euro per persoon. Gezien het aantal Nederlandse TikTok-gebruikers, komt de schadevergoeding uit op ruim 6 miljard euro.
“Het is in dit speelveld dat de Stichting uw rechtbank verzoekt om TikTok verantwoordelijk te houden voor de wijze waarop zij de dagelijks de fundamentele rechten van kinderen en volwassenen, alsmede de rechten van Europese burgers zoals vastgelegd in de AVG, de Telecommunicatiewet en bepalingen van dwingend consumenten- en mediarecht schendt”, aldus de Stichting Massaschade & Consument. De Stichting wil dat de rechtbank een uitspraak doet die ‘voldoende effectief en afschrikwekkend’ is. Het doel van de rechtszaak is om ‘het onrechtmatige handelen door TikTok een halt toe te roepen en de schade die de personen lijden wier belangen zij behartigt, vergoed te krijgen’.
Stichting Massaschade & Consument is niet de eerste partij die naar de rechter stapt en eist dat TikTok een schadevergoeding betaalt aan Nederlandse gebruikers. Eind augustus gingen de Consumentenbond en Stichting Take Back Your Privacy haar voor. Deze partijen voerden de afgelopen maanden over en weer gesprekken met TikTok over de privacy van kinderen op het platform. Omdat deze gesprekken niets opleverden, zagen ze maar één uitweg: een rechtszaak aanspannen.
“TikTok heeft op schandalige wijze misbruik gemaakt van soms nog hele jonge kinderen. Het heeft ze misleid, hun privacy geschonden en over hun rug grove winst gemaakt. Pure uitbuiting, die gecompenseerd moet worden. En wel op een manier die ook afschrikkend werkt voor andere bedrijven die hetzelfde doen”, zo zei Sandra Molenaar, algemeen directeur van de Consumentenbond, over de kwestie. De Bond en Stichting Take Back Your Privacy eisen dan ook 2 miljard euro aan schadevergoeding.
Dan is er ook nog een derde partij die geld wil zien van het Chinese sociale netwerk. Stichting Onderzoek Marktinformatie (SOMI) diende begin juni een schadeclaim van 1,4 miljard euro in tegen TikTok wegens het op grote schaal overtreden van Europese privacy- en consumentenwetgeving. Ook voldoet het platform naar eigen zeggen niet aan de transparantieverplichtingen die voortvloeien uit de AVG. Zo is het platform niet duidelijk over welke gegevens ze verzamelt en voor welke doeleinden ze deze data gebruikt. Hierdoor worden kinderen beperkt in het uitoefenen van hun rechten.
“Het lijkt vaak leuk en onschuldig, maar TikTok is gewoon een profielen- en advertentiemachine”, aldus advocaat Douwe Linders. “SOMI heeft een sterke zaak en wij zullen vechten voor de belangen van haar achterban. Maar een reus als TikTok zal zich niet snel gewonnen geven. We moeten een lange adem hebben en zorgvuldig te werk gaan.” SOMI zegt ruim 64.000 ouders verspreid over heel Europa te vertegenwoordigen.
De Autoriteit Persoonsgegevens deed meer dan een jaar onderzoek naar TikTok. De privacywaakhond keek of de app van het platform privacyvriendelijk is ontworpen, welke informatie de app verzamelt en of dat goed staat uitgelegd in de gebruikersvoorwaarden. De conclusie van het onderzoek is dat TikTok niet transparant genoeg is over het verzamelen van gebruikersdata.
Bovendien werden de voorwaarden in het Engels aangeboden. In de ogen van de toezichthouder had dat in het Nederlands gemoeten. “Deze jonge doelgroep brengt een extra verantwoordelijkheid mee waar het gaat om het gebruik van duidelijke en eenvoudige taal in alle communicatie. Kinderen verdienen immers een specifieke bescherming, hetgeen maakt dat het gebruik van duidelijke en eenvoudige taal extra belangrijk is”, aldus de toezichthouder.
De Autoriteit Persoonsgegevens besloot om deze redenen dat een boete van 750.000 euro op zijn plaats was. TikTok heeft laten weten de boete aan te vechten.