Als ouders bij aanmelding van hun kind bij een kindercentrum worden geconfronteerd met de vraag: ”Is uw kind gevaccineerd?”, rijst de vraag of kindercentra dit wel mogen vragen. Immers, het al of niet gevaccineerd zijn is een ‘medisch gegeven’ en daarnaar vragen is toch in strijd met de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG)? Om deze vraag te kunnen beantwoorden is het belangrijk om zicht te krijgen op de context.
De afgelopen eeuw is onze gezondheid enorm toegenomen, dit is vooral het gevolg van en schoon drinkwater en vaccinaties. Vaccinaties vormen een onderdeel van het rijksvaccinatieprogramma. In 2018 zagen we in Nederland en daling van de vaccinatiebereidheid van ouders.(1) De overheid maakte zich zorgen, maar ook ouders kregen zorgen over de veiligheid van hun kinderen in de kinderopvang. Reden voor twee Tweede Kamerleden Raemakers en Van Meenen (beiden van D66) om op 2 oktober 2018 een initiatiefwetsvoorstel in te dienen met als doel om de Wet kinderopvang te wijzigen, waardoor voor kindercentra de mogelijkheid ontstaat om kinderen te weigeren die niet zijn gevaccineerd. De keuze die een kindercentrum maakt met betrekking tot het weigeren van kinderen die niet deelnemen aan het rijksvaccinatieprogramma, wordt opgenomen in het Landelijk Register Kinderopvang (LRK).
Het wetsvoorstel komt voort uit de overweging dat een kenbaar beleid van een kindercentrum in het belang is van de keuzevrijheid van ouders en dat zij goed geïnformeerd kunnen beoordelen of een kindercentrum geschikt is voor hun kind. Er zijn ouders die zich op het standpunt stellen dat het in het belang van hun kinderen is dat zij hen naar kindercentra kunnen laten gaan waar uitsluitend gevaccineerde kinderen worden toegelaten.(2)
Houders van kindercentra worden niet verplicht om niet-gevaccineerde kinderen te weigeren. Het is aan hen om wel of niet voor zo’n beleid te kiezen. Zoals het ook de ouders vrij staat om voor het ene of het andere kindercentrum te kiezen, of om géén gebruik te maken van de diensten van welk kindercentrum dan ook.
Het initiatiefwetsvoorstel is op 18 februari 2020 door de Tweede Kamer aangenomen en ligt nu bij de Eerste Kamer.(3)
Nu de wetgever heeft besloten dat kindercentra beleid mogen voeren dat zij alleen gevaccineerde kinderen opvangen, is in zo’n situatie een logische én onvermijdelijke consequentie dat ouders wordt gevraagd of hun kind is gevaccineerd en of daarvan ook een bewijs is te zien. Kan dit wel in het kader van de AVG?
In de AVG staat een aantal zorgvuldigheidseisen om persoonsgegevens te mogen verwerken. Zo moet er een ‘verwerkingsgrond’ aanwezig zijn; deze is er in de vorm van de overeenkomst tussen ouders en het kindercentrum. De wetgever heeft het immers mogelijk gemaakt dat kindercentra - als onderdeel van hun overeenkomst - mogen bepalen dat zij alleen gevaccineerde kinderen opnemen.(4)
Daarmee wordt meteen voldaan aan een andere eis van de AVG, namelijk dat er een ‘deugdelijk doel’ aanwezig moet zijn. Dat doel is: uitvoering geven aan het beleid dat een kindercentrum mag voeren op grond van de wet. Dan eist de AVG dat alleen de noodzakelijke gegevens worden vastgelegd. Aan deze eis kan door een kindercentrum worden voldaan door in de aanmelding vast te leggen dát gecontroleerd is dat het aangemelde kind overeenkomstig het rijksvaccinatieprogramma is gevaccineerd en niet meer dan dat. Een kindercentrum heeft uiteraard te voldoen aan alle eisen van de AVG, zoals de veiligheid van opgeslagen gegevens, wie toegang hebben tot de vastgelegde gegevens, etc.
Uiteraard geldt dit voor kinderen alleen vanaf de leeftijd waarop zij in het rijksvaccinatieprogramma worden gevaccineerd; voor mazelen, bof en rodehond vanaf 14 maanden.
Kindercentra mogen vragen naar de vaccinatie van de aan te melden kinderen, dit moet zijn vastgelegd in het beleid van het kindercentrum en voor ouders kenbaar zijn. Kindercentra mogen niet méér vragen en ook niet méér vastleggen dan noodzakelijk is om te voldoen aan hun eigen beleidskeuze. Voor ouders dient dit alles transparant te zijn.
(1) E.A. van Lier et al., ‘Vaccinatiegraad Rijksvaccinatieprogramma Nederland Verslagjaar 2018’, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu 2019-0015 (2019).
(2) Kamerstukken II 2018/19, 35049, 5 (memorie van toelichting zoals gewijzigd naar aanleiding van het advies van de afdeling advisering van de Raad van State) p. 2.
(3) https://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/35049_initiatiefvoorstel_raemakers
(4) Houders van kindercentra kunnen in hun contracten met ouders zich het recht voorbehouden om de overeenkomst op te zeggen als niet binnen een redelijke termijn nadat een kind in het kader van het Rijksvaccinatieprogramma voor een vaccinatie in aanmerking komt een bewijs daarvan wordt getoond.
