Hoe kunnen gemeenten grip krijgen op sensoren in onze openbare ruimte en de grote hoeveelheden data die zij verzamelen? Geonovum houdt zich met deze vraag bezig. Eind 2017 stelde de organisatie hiervoor spelregels op. Marc de Vries schreef mee aan de handreiking. Hij legt uit wat gemeenten ermee kunnen. En waarom ze er iets mee moeten.
Handig: een lantaarnpaal die aangaat als iemand in het donker langsloopt. Maar wat als het een lantaarnpaal, microfoon, bewegingsensor en beveiligingscamera in één is? Waar worden deze gegevens opgeslagen? En wie mag ze gebruiken?
Sensoren verzamelen informatie over de wereld om ons heen. Ze kunnen steeds meer: locaties bijhouden, temperatuur meten, geluid opnemen, objecten en mensen herkennen. Het verzamelen, opslaan, delen en combineren van al deze gegevens kan tal van gevolgen hebben. Zowel op collectief als individueel niveau. ‘Weet je of iemand op het Malieveld in Den Haag was, precies tijdens een protest van een radicaal gezelschap, dan kun je ineens heel veel zeggen over die persoon,’ legt Marc de Vries van Geonovum uit. Deze organisatie maakt geoinformatie van de publieke sector toegankelijk en helpt de overheid deze data te benutten.
‘Gemeenten hebben regels voor aanplakbiljetten, vechthonden, prostitutie. Maar niet voor sensoren en de data die zij verzamelen,’ vertelt hij. Daarom schreef hij de Handreiking Spelregels Data Ingewonnen in de Openbare Ruimte.
Hij noemt dit een gespreksopener, zodat gemeenten na gaan denken over hun lokale situatie en over hoe ze de regie kunnen (her)nemen over data die zijzelf, bedrijven en burgers verzamelen op openbare plekken.
Gemeenten zijn van oudsher verantwoordelijk voor het beheer van hun openbare ruimte. Met de komst van sensoren komen daar mogelijk ook nieuwe verantwoordelijkheden bij.
De handreiking biedt hulpmiddelen voor professionals die betrokken zijn bij het maken of uitvoeren van beleid rond data in de openbare ruimte. Die wordt ingewonnen door derden of door gemeenten zelf. Denk aan modellen van dataparagrafen voor in de inkoopvoorwaarden en de subsidieverordening. En een checklist voor het behartigen van databelangen bij het aangaan van samenwerkingsverbanden.
Gemeenten zijn van oudsher verantwoordelijk voor het beheer van hun openbare ruimte. Met de komst van sensoren komen daar mogelijk ook nieuwe verantwoordelijkheden bij. Denk aan het beschermen van privacy van inwoners, zorgen voor een rechtvaardige behandeling en een gelijk speelveld voor bedrijven. De bovengenoemde spelregels kunnen daarbij helpen. De Vries: ‘Gemeenten beheren zo’n 95% van de openbare ruimte. En daarmee de kabels, muren en andere infrastructuur waar sensoren gebruik van moeten maken. Gebruik die positie bijvoorbeeld om eigenaarschap te claimen over data die in de publieke ruimte worden ingewonnen.’
‘Twintig jaar geleden hadden overheden feitelijk een monopolie op het verzamelen van data. Zoals voor het maken van kaarten. Nu houden marktpartijen zich hiermee bezig. Google Maps maakt bijvoorbeeld een veel actuelere, dynamische kaart die verschillende databronnen combineert,’ vertelt de Vries. In plaats van data produceren, heeft de gemeente volgens hem nu vaker de taak om deze te beheren en bewaken.
Met dat beheren van data kan gemeente ook andere taken uit gaan oefenen, denkt hij. Zoals privacyregels handhaven. ‘Nu ligt die verantwoordelijkheid bij de Autoriteit Persoonsgegevens, maar zij hebben hun handen vol. De gemeente zou mogelijk ook een rol kunnen spelen bij die handhaving. Bijvoorbeeld door een gemeentelijke sensorverordening in te stellen, net als een APV (Algemene Plaatselijke Verordening). Hetzelfde gaat op voor andere datadomeinen. Door bepaalde regels in te zetten, kan de gemeente in de toekomst misschien taken van de mededingingsautoriteit op lokaal niveau op zich nemen.’
Alle spelregels zijn te vinden op meteninhetopenbaar.locatielab.nl.
Dit artikel is onderdeel van het rapport Waardevol digitaliseren. Klik hier om het volledige rapport te bekijken.
Dit artikel is ook te vinden in de dossiers Internet of Things en Big Data
bron: Rathenau Instituut
