Menu

Filter op
content
PONT Data&Privacy
  • PONT home
    • molen

    0

    AVG| Gerechtvaardigd belang
    In sommige gevallen is het mogelijk om het gerechtvaardigd belang als grondslag voor persoonsgegevensverwerking te gebruiken. Dit vereist een zorgvuldige argumentatie aan de hand van de driestappentoets van artikel 6 lid 1 sub f van de AVG, ook wel een Legitimate interest assessment (LIA) genoemd.

    VoetbalTV: over het wat, waarom en hoe nu verder

    Het gerechtvaardigd belang is misschien wel de meest gebruikte verwerkingsgrondslag die de AVG biedt. Zeker als je je klanten of betrokkenen niet wil vermoeien met eindeloze toestemmingsverzoeken, kan een beroep op het gerechtvaardigd belang onder omstandigheden uitkomst bieden. Maar hoever strekt de reikwijdte van deze verwerkingsgrondslag? Wanneer kan hierop een beroep worden gedaan, en wanneer dient toch echt om toestemming te worden gevraagd? Dat is in praktijk een afweging die vaak op dagelijkse basis moet worden gemaakt. En voor het maken van die afweging is de uitspraak van de Raad van State van afgelopen week inzake VoetbalTV van belang.

    Vonne Laan

    1 augustus 2022

    Achtergrond artikelen

    Achtergrond artikelen
     

    Waarom is deze zaak van belang?

    De VoetbalTV uitspraak is van belang omdat het gaat over twee omstreden uitgangspunten die de AP hanteert bij toepassing van het gerechtvaardigd belang:
    1. Zuiver commerciële belangen komen niet in aanmerking als gerechtvaardigde belangen.
    2. Alleen belangen die een wettelijke basis kennen, komen in aanmerking om als gerechtvaardigd belang te kwalificeren; het dient te gaan om “belangen die in (algemene) wetgeving of elders in het recht zijn benoemd als een rechtsbelang”.

    Wat ging eraan vooraf?

    Op 1 november 2019 heeft de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), de Normuitleg Grondslag Gerechtvaardigd Belang gepubliceerd (1). In deze normuitleg geeft de AP aan hoe zij deze verwerkingsgrondslag interpreteert. De normuitleg geeft weer wanneer organisaties volgens de AP een beroep op het gerechtvaardigd belang kunnen doen, en wanneer niet. De normuitleg is echter vanaf het begin omstreden geweest. Deze nationale normuitleg geeft een veel beperktere uitleg aan de grondslag dan de eerdere opinie hierover op Europees niveau: opinie 06/2014 van alle nationale privacytoezichthouders gezamenlijk, zoals destijds verenigd in de Artikel 29 Werkgroep, en nu de European Data Protection Board (2). En alhoewel een update van de opinie is aangekondigd (3), wordt deze keer op keer uitgesteld, en is opinie 06/2014 vooralsnog waarmee we het op Europees niveau moeten doen. De opinie op Europees niveau lijkt te impliceren dat commerciële belangen – onder omstandigheden – prima als gerechtvaardigd belang kunnen kwalificeren. In het kader van de impact die de verwerking heeft op de betrokkenen, moet onder meer worden meegewogen: “De manier waarop de gegevens worden verwerkt, waaronder de omstandigheid dat de gegevens al of niet openbaar zijn gemaakt of anderszins toegankelijk zijn gemaakt voor een groot aantal personen of dat grote hoeveelheden persoonsgegevens worden verwerkt in combinatie met andere gegevens (bv. in het geval van profilering, ten behoeve van commerciële, wetshandhavings- of andere doeleinden).” Nergens in deze opinie is te lezen dat geen beroep kan worden gedaan op het gerechtvaardigd belang wanneer het om louter commerciële belangen gaat. En alhoewel de opinie het wel relevant acht of een belang ook een basis in het (nationale) recht kent, is dit geen vereiste om als gerechtvaardigd belang in aanmerking te komen. Dat is anders in de normuitleg van de AP. Daarin is onder meer te lezen: “Wat ook niet als een gerechtvaardigd belang kwalificeert, is bijvoorbeeld: het enkel dienen van zuiver commerciële belangen, winstmaximalisatie, het zonder gerechtvaardigd belang volgen van het gedrag van werknemers of het (koop)gedrag van (potentiële) klanten, etc.” Daarnaast stelt de AP dat alleen belangen die een wettelijke basis kennen, in aanmerking komen om als gerechtvaardigd belang te kwalificeren: “De eerste voorwaarde is dat de belangen van de verwerkingsverantwoordelijke of een derde kwalificeren als gerechtvaardigd. Dat houdt in dat die belangen in (algemene) wetgeving of elders in het recht zijn benoemd als een rechtsbelang. Een belang dat ook in rechte beschermd wordt, dat beschermingswaardig wordt geacht en dat in beginsel gerespecteerd moet worden en ‘afgedwongen’ kan worden.” Is het gek dat de AP zoveel verder gaat in haar uitleg van het gerechtvaardigd belang? Ja heel gek. Zo gek zelfs, dat de Europese Commissie hierover eerder een brief heeft gestuurd aan de AP. Deze brief is recentelijk in handen gekomen van het NRC, en volgens het NRC is in deze brief te lezen dat de AP met haar strikte interpretatie volgens de Europese Commissie het vrije ondernemerschap belemmert (zie hierover het NRC van 4 juli jl.). Een winstoogmerk kan nooit de enige reden zijn om bedrijven een beroep op het gerechtvaardigd belang te ontzeggen. De Europese Commissie wijst er verder onder meer op dat het Google door Europese rechters eerder is toegestaan om, onder voorwaarden, vanuit commerciële overwegingen persoonsgegevens van internetgebruikers te verzamelen. De AP wordt daarom “uitgenodigd” om haar standpunt te wijzigen. Uit de reactie aan de Europese Commissie – ook in bezit van NRC – blijkt echter dat van de uitnodiging geen gebruik zal worden gemaakt. En totdat een rechter ingrijpt, zitten we in Nederland dus nog steeds met de – op z’n zachtst gezegd – lastig toepasbare normuitleg van de AP. Maar wordt de soep wel zo heet gegeten als zij wordt opgediend, kun je je afvragen? “Ja”, zo blijkt. In onder meer VoetbalTV heeft de AP haar strenge normuitleg ook daadwerkelijk toegepast bij het opleggen van een boete.

    Waar gaat de zaak VoetbalTV over?

    VoetbalTV was een videoplatform voor amateurvoetbal. VoetbalTV maakte in opdracht van voetbalclubs video-opnames van wedstrijden in het amateurvoetbal. Op het VoetbalTV-platform kon men voetbalmomenten terugkijken en wedstrijden analyseren. Zo konden amateurvoetballers wedstrijden terugkijken met vrienden en familie, en ook trainers konden gebruik maken van VoetbalTV. Voor het maken en aanbieden van de video-opnames, beriep VoetbalTV zich op het gerechtvaardigd belang. Dit kon volgens de AP echter niet door de beugel. Bij besluit van 16 juli 2020 (niet gepubliceerd) heeft de AP daarom aan VoetbalTV een boete opgelegd van EUR 575.000,- voor het onrechtmatig verwerken van persoonsgegevens, waarin werd gerefereerd aan de normuitleg van de AP. De AP stelt zich op het standpunt dat VoetbalTV in dit geval geen gerechtvaardigd belang heeft, omdat haar belang zuiver commercieel van aard is. Dat is geen in de wet neergelegd belang en kan daarom volgens de AP niet als gerechtvaardigd worden gekwalificeerd. Voetbal TV kon zich echter niet vinden in dit boetebesluit van de AP, en is naar de rechter gestapt.

    Wat oordeelde de rechtbank?

    Op 23 november 2020 heeft de Rechtbank Midden-Nederland VoetbalTV in het gelijk gesteld (4). De rechter gaat niet expliciet in op de vraag of een uitsluitend commercieel belang als gerechtvaardigd belang kan dienen. Wel gaat de rechtbank in op de vraag of alleen belangen met een wettelijke basis in aanmerking kunnen komen als gerechtvaardigd belang. De rechtbank is het daar niet mee eens. Er moet worden uitgegaan van een negatieve toets: belangen die in strijd zijn met de wet, kunnen niet als gerechtvaardigd belang dienen. Daarmee geeft de rechtbank aan dat de positieve toets van de AP – waarbij alleen belangen met een wettelijke basis in aanmerking komen – niet door de beugel kan. De conclusie van de rechtbank is keihard: “Samengevat komt de rechtbank tot de conclusie dat de toetsing van verweerder [de AP] in dit geval uitgaat van een verkeerde interpretatie van het begrip ‘gerechtvaardigd belang’ en daarom in strijd is met artikel 6, eerste lid, aanhef en onder f, van de AVG.” Daar legde de AP zich echter niet bij neer: de AP stelde tegen deze uitspraak hoger beroep in bij de Raad van State.

    Wat oordeelde de Raad van State?

    Op 27 juli 2022 heeft de Raad van State, afdeling bestuursrechtspraak, de uitspraak van de rechtbank bevestigd (5). Evenals de rechtbank heeft de afdeling zich echter niet uitgelaten over de vraag of een louter commercieel belang in aanmerking kan komen als gerechtvaardigd belang. Ook heeft de afdeling hierover geen prejudiciële vragen gesteld, zoals verzocht door de AP. Met de rechtbank is de afdeling namelijk van oordeel dat VoetbalTV ook andere belangen nastreefde die niet van commerciële aard waren, en dat daarom geen sprake is van een louter commercieel belang. De vraag of een uitsluitend commercieel belang op zichzelf als gerechtvaardigd belang kan fungeren, hoeft daarom niet te worden beantwoord. De afdeling ziet daarom geen aanleiding voor het stellen van prejudiciële vragen.

    Hoe nu verder?

    Het is duidelijk dat de normuitleg van de AP niet door de beugel kan wat betreft de positieve toets, waarbij alleen belangen met een wettelijke basis in aanmerking komen. In plaats daarvan dient te worden uitgegaan van een negatieve toets: belangen die in strijd zijn met de wet, kunnen niet als gerechtvaardigd belang dienen. Het is echter nog altijd niet duidelijk of louter commerciële belangen nu kunnen dienen als gerechtvaardigd belang, of niet. Wellicht dat hierover wel nog duidelijkheid komt in de uitspraak die wordt verwacht over de boete die de AP oplegde aan de KNLTB (6) (7). Tot die tijd lijkt het in elk geval raadzaam om bij een beroep op het gerechtvaardigd belang de belangen zo in te kleden, dat zij niet als louter commercieel worden gezien.

    1. https://autoriteitpersoonsgegevens.nl/sites/default/files/atoms/files/normuitleg_gerechtvaardigd_belang.pdf

    2. https://ec.europa.eu/justice/article-29/documentation/opinion-recommendation/files/2014/wp217_en.pdf

    3. https://edpb.europa.eu/sites/default/files/files/file1/edpb-2019-02-12plen-2.1edpb_work_program_en.pdf

    4. https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBMNE:2020:5111

    5. https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RVS:2022:2173

    6. https://www.autoriteitpersoonsgegevens.nl/nl/nieuws/boete-voor-tennisbond-vanwege-verkoop-van-persoonsgegevens

    7. https://www.knltb.nl/nieuws/2020/03/knltb-in-beroep-tegen-uitspraak-ap-tennisbond-wil-sport-toegankelijk-en-betaalbaar-houden/

    The Data Lawyers

    Artikel delen

    Reacties

    MEER REACTIES

    Laat een reactie achter

    U moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.

    ARTIKELEN

    Lisa van Ginneken (D66): "Betrek Autoriteit Persoonsgegevens eerder bij wetgeving”

    Achtergrond artikelen

    De megaboete voor Meta, what’s in it for us?

    Achtergrond artikelenEXPERT

    Interview over vijf jaar AVG: blaffende privacywaakhonden bijten niet

    Achtergrond artikelenEXPERT

    Is een app-bouwer verwerkingsverantwoordelijke en is opzet vereist voor een AVG-boete?

    Juridische artikelenEXPERT

    Gedurende de coronacrisis schoten de corona-apps als paddenstoelen uit de grond. Deze corona-apps maakten het mogelijk om gebruikers te informeren wanneer zij (mogelijk) in contact...

    5 jaar AVG – Functionaris Gegevensbescherming & Privacy Officer onmisbaar

    Achtergrond artikelenEXPERT
    Groeneveld Micha Micha Groeneveld

    Boete AP voor de Sociale Verzekeringsbank: belang van een ‘risk-based’ beveiligingsniveau

    Juridische artikelen

    Commissie Europees Parlement niet enthousiast over nieuw trans-Atlantisch privacyschild

    Juridische artikelenEXPERT

    Inzage in mailbox van een medewerker: mag dat?

    Achtergrond artikelenEXPERT

    Avg en internationale doorgifte: wat betekent dat voor jouw organisatie?

    Juridische artikelenEXPERT
    Corine d'Hulst

    De AVG en de basisregistraties van de publieke sector

    De cursus geeft inzicht in het stelsel van basisregistraties, kent u de toepassing ervan in de primaire processen van uw organisaties en bent u in staat om over deze verplichte gegevensuitwisseling te adviseren, zowel op casus niveau als bij bulkverwerking en nieuwe ict toepassingen.

    Bekijk programma

    E-college Gegevensuitwisseling in de zorg en privacy

    Wilt u bijgepraat worden over de verwerking van gegevensuitwisseling in de zorg en privacy? Bekijk het actualiteitencollege.

    Bekijk het programma

    Handboek DPIA’s

    Bekijk boek

    Privacywetgeving in de opsporing

    U wordt op de hoogte gebracht van wetgeving die op de gegevensverwerkingen door BOA’s van toepassing is. U leert wanneer uw BOA’s zich aan de Wpg moet houden, wanneer aan de AVG en wat de belangrijkste verschillen zijn. Ook leert u welke stappen er gezet moeten worden om aan de Wpg te voldoen.

    Bekijk programma

    AVG in de praktijk voor griffiers

    Leer welke invloeden de AVG heeft op jouw werkzaamheden als griffier. Hoe ga je om met persoonsgegevens? En wat zijn de verplichtingen in de AVG voor de gemeenteraad?

    Bekijk programma

    Word lid van PONT | Data & Privacy

  • Toegang tot Kennisbank
  • Lees e-books
  • Contact met vakgenoten
  • Eigen nieuwsoverzicht
    • WORD LID

    Algemeen

    Service

    Navigeer

    Berghauser Pont Mediagroep

    CONTACT

    𝕏

    Copyright 2024 Berghauser Pont | Website gemaakt door Buro Zero