De Autoriteit Consument & Markt (ACM) wil dat websites en apps minder persoonlijke informatie van gebruikers verzamelen om persoonsgerichte advertenties aan te bieden. Ook moeten ontwikkelaars en website-eigenaren stoppen met ‘dark patterns’. Zo hoopt de handelswaakhond consumenten te beschermen tegen oneerlijke beïnvloedingstactieken.
Dat schrijft de toezichthouder in een reactie op aanbevelingen voor wijzigingen in het Europese consumentenrecht (1)
De ACM benadrukt dat er in de afgelopen jaren belangrijke wijzigingen zijn aangebracht in de Europese consumentenwetgeving. Maar er valt nog steeds een wereld te winnen. Om die reden bedacht de Europese Commissie de zogeheten Fitness Check. Het doel van dit document is om de bescherming van de rechten van online consumenten nog beter te beschermen.
Net als het dagelijks bestuur van de EU is de ACM van mening dat de Europese consumentenregels aangescherpt dienen te worden. “Websites, apps en games moeten zó ontworpen zijn dat ze consumenten niet misleiden door bijvoorbeeld oneerlijke beïnvloedingstactieken of misleidende vormgeving. Daarnaast wil de ACM dat het gebruik van persoonlijke informatie om bijvoorbeeld prijzen, kortingen en advertenties te personaliseren wordt afgeremd.”
Tevens adviseert de toezichthouder om een aantal technieken aan banden te leggen, zeker als deze gericht zijn op kinderen. Dan moet je denken aan Non-Fungable Tokens (NFT’s), in-game currency en lootboxes. ‘Lootboxes’ zijn digitale kisten waar wapens, uitrusting, drankjes of andere items in zitten die gamers voor hun gamekarakter kunnen gebruiken. Je weet van tevoren echter niet wat je krijgt. Daarnaast reken je lootboxes af met echt geld.
Om de problemen die de ACM opsomt het hoofd te bieden, heeft de Nederlandse handelswaakhond een aantal aanbevelingen met hoge prioriteit op een rij gezet. Om te beginnen vindt de toezichthouder dat websites, apps en online platformen een eerlijk ontwerp moeten voorschotelen aan gebruikers. “Ze mogen geen ontwerpkeuzes of -technieken bevatten die consumenten schaden, of dat nu financieel, emotioneel, in termen van verloren tijd, verloren privacy of door het creëren van verslaving.”
De AC verwijst naar dark patterns. Dat zijn patronen in de user interface om gebruikers ertoe aan te zetten een keuze te maken die ze eigenlijk niet willen maken. Denk bijvoorbeeld aan de optie ‘accepteer alle cookies of je krijgt geen toegang tot de website’. Of de knop ‘Weiger cookies’ een afwijkende kleur of plek te geven. In maart van dit jaar onthulde de European Data Protection Board (EDPB) richtlijnen om deze dark patterns op sociale media te herkennen en te vermijden.
Of een digitale omgeving eerlijk is ingericht voor consumenten, moet door een onafhankelijke instantie beoordeeld worden.
Daarnaast wil de ACM een einde maken aan ‘gepersonaliseerde handelspraktijken’. De toezichthouder erkent dat deze in het voordeel van consumenten kunnen uitpakken, maar “ze mogen niet leiden tot discriminatie of uitsluiting”. Jonge kinderen en kwetsbare groepen mogen daar niet de dupe van worden.
Om gebruikers voor misbruik te beschermen, is controle over personalisering noodzakelijk. De Europese Commissie moet goed nadenken over wat zij onder de ‘gemiddelde consument’ verstaat. Daarbij moet ze rekening houden met het feitelijke consumentengedrag en hun digitale kennis en capaciteiten. Op dat laatste punt schort het nog wel eens, zo concludeerde marktonderzoeker I&O Research onlangs in het rapport Alert Online 2022.
De ACM is sceptisch over het invoeren van extra transparantie-eisen aan het Europese bedrijfsleven. “De bestaande [transparantie-eisen] moeten op hun doeltreffendheid worden geëvalueerd. Soms kan de doeltreffendheid van transparantie worden verhoogd, bijvoorbeeld door standaardisering van de eisen. In andere gevallen moeten alternatieve oplossingen worden gevonden.” Het verbieden van bepaalde praktijken zou volgens de toezichthouder alleen mogen worden ingezet als laatste redmiddel.
https://www.acm.nl/nl/publicaties/acm-reactie-op-eu-fitness-check-digital-fairness
