Nederland heeft een belangrijke stap gezet in de Europese AI-ontwikkeling. Op 9 oktober 2025 werd bekendgemaakt dat EuroHPC JU €71 miljoen uittrekt voor de bouw van een geavanceerde AI-fabriek in Groningen. Daarmee is de financiering rond voor een totaalproject van €200 miljoen, dat Nederland een vaste plek geeft in het Europese AI-netwerk.
De totale investering van €200 miljoen bestaat uit drie financieringsstromen. Het kabinet draagt €70 miljoen bij, de regionale Economische Agenda van Nij Begun in Groningen en Noord-Drenthe €60 miljoen, en EuroHPC JU zorgt voor de resterende €71 miljoen. Met deze samenwerking sluit Nederland aan bij het Europese netwerk van AI-fabrieken.
Deze Nederlandse AI-fabriek vormt onderdeel van een ambitieuze Europese uitbreiding waarbij EuroHPC JU gelijktijdig vijf andere AI-fabrieken selecteerde in Tsjechië, Litouwen, Polen, Roemenië en Spanje. Daarmee komt het totaal in Europa op 19 locaties, bedoeld om innovatie en samenwerking te versterken.
De Nederlandse AI-fabriek is een gezamenlijk initiatief van de Stichting Nederlandse AI Fabriek, SURF, TNO, de Nederlandse AI Coalitie (AIC4NL) en Samenwerking Noord. Deze samenwerking wordt gesteund door meerdere ministeries, waaronder Economische Zaken, Defensie, OCW, VWS en Landbouw.
TNO speelt een centrale rol als expertisepartner, met ervaring in AI-modelontwikkeling, waaronder het Nederlandse taalmodel GPT-NL. Het instituut helpt bij datamanagement, AI-toepassingen en de ontwikkeling van betrouwbare AI-frameworks.
De fabriek komt in Groningen, met het expertisecentrum in het Niemeyer-gebouw. Dit historische pand, ooit een tabaksfabriek, wordt omgevormd tot een moderne IT-hub waar onderzoekers en bedrijven samenwerken.
Voor de AI-supercomputer wordt nog een aparte locatie in Groningen gezocht. Deze zal grote hoeveelheden data kunnen verwerken en wordt naar verwachting begin 2027 volledig operationeel.
De AI-fabriek bestaat uit drie onderdelen:
De faciliteit richt zich op veilige dataopslag, snelle connectiviteit en het gebruik van open technologie, volledig volgens Europese regelgeving.
De AI-fabriek richt zich op maatschappelijke sectoren waar AI werkelijk het verschil kan maken. De focus ligt op gezondheidszorg, veiligheid en landbouw, waarbij speciale aandacht uitgaat naar AI-toepassingen met hooggevoelige data.
In de gezondheidszorg kan de faciliteit bijvoorbeeld de enorme datasets van het UMCG's Lifelines-onderzoek analyseren, waarbij AI wordt ingezet om te begrijpen hoe ziekten ontstaan en hoe ze te voorkomen zijn. Ook kunnen AI-modellen artsen helpen om behandelingen te personaliseren.
In de landbouw biedt de fabriek kansen voor slimme landbouwsystemen, en in de veiligheids- en defensiesector voor geavanceerde detectie- en analysesystemen. De technologie kan ook worden ingezet voor mobiliteit en andere strategische domeinen.
Een cruciaal aspect van dit initiatief is het verminderen van Europa's afhankelijkheid van Amerikaanse en Chinese AI-platforms. Staatssecretaris Eddie van Marum (Herstel Groningen en Digitalisering) benadrukt: "Met de AI-fabriek zetten we Groningen internationaal op de kaart. Het centrum trekt talent en bedrijven aan, en versterkt onze positie binnen het Europese AI-netwerk. Het maakt ons als Nederland sterker en onafhankelijker van andere landen".
Deze strategische onafhankelijkheid past binnen de bredere Europese AI Continent Action Plan, een programma van €200 miljard dat inzet op een veilig, betrouwbaar en onafhankelijk AI-ecosysteem. Nederland levert zo een bijdrage aan de ontwikkeling van Europese AI gebaseerd op publieke waarden.
De AI-fabriek wordt verwacht een enorme impuls te geven aan de economie van Groningen en Noord-Nederland. Jouke de Vries, voorzitter van het College van Bestuur van de Rijksuniversiteit Groningen, stelt: "De AI-Factory zal een enorme impuls geven aan de economie van Groningen en Noord-Nederland. Vanuit de Economische Agenda Nij Begun werken we aan een digitaal ecosysteem rond de AI-Factory, zodat de regio hier maximaal van kan profiteren".
De fabriek creëert nieuwe banen en trekt talent en bedrijven aan. Naar verwachting vestigen zich in de komende jaren nieuwe ondernemingen in Groningen die gebruik willen maken van de faciliteiten.
De Rijksuniversiteit Groningen en het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) ondersteunen het initiatief actief. De RUG richt zich op logistiek en kennisuitwisseling, terwijl het UMCG kansen ziet voor preventieve zorg en gepersonaliseerde geneeskunde.
Ook de Hanzehogeschool toont enthousiasme voor het project. Dick Pouwels, voorzitter van het college van bestuur, stelt: "Met de AI-fabriek bouwen we versneld kennis en expertise op, stimuleren we innovatie in het bedrijfsleven en creëren we hoogwaardige, toekomstbestendige banen. Het versterkt ons onderwijs en onderzoek, trekt internationaal talent aan en opent de deur naar toepassingen zoals datagedreven zorg".
Burgemeester Roelien Kamminga van Groningen noemt de komst van de AI-fabriek "een fantastische kans voor het noorden" en benadrukt: "We bouwen hier niet alleen aan technologie, maar ook aan oplossingen die het dagelijks leven verbeteren - van snellere diagnoses in de zorg tot slimmere landbouw en betere publieke dienstverlening".
