Kunstmatige intelligentie (AI) en slimme algoritmes gaan in de nabije toekomst hun opwachting maken in de supermarkt. Deze technologieën betekenen het einde van de gelegenheidsdief. We hoeven ons geen zorgen te maken dat onze privacy hierdoor wordt aangetast.
Jumbo zei afgelopen week dat diefstal een groot probleem is. In haar jaarverslag schreef de supermarktketen dat consumenten in 2023 voor zo’n 100 miljoen euro aan etenswaar hadden gestolen. En daar heeft Jumbo een zware dobber aan, omdat het ten koste gaat van de financiële resultaten. In 2022 bedroeg de nettowinst 80 miljoen euro. Dat zal in 2023 waarschijnlijk niet worden gehaald. Ondanks dat de diefstallen ten koste gaan van de winstgevendheid, verlaagt Jumbo komend jaar de prijzen van een groot aantal producten.
Retailexperts zeggen dat de zelfscankassa’s de diefstallen vergemakkelijkt. Klanten ‘vergeten’ een product te scannen, waardoor deze niet wordt aangeslagen en afgerekend. De zelfscankassa’s wegdoen is geen optie: uit onderzoek blijkt dat de aanwezigheid van zelfscankassa’s een belangrijke reden is waarom ze bij een specifieke winkel hun boodschappen doen. Bovendien komt er door de zelfscankassa’s meer oppervlakte vrij en kunnen supermarkten hun personeel elders inzetten, bijvoorbeeld als vakkenvuller.
Jumbo probeert het aantal diefstallen terug te dringen. Zo worden er willekeurig steekproeven gehouden, risicoprofielen van klanten met een bonuskaart bijgehouden en luxe producten voorzien van stickers met een sensor die een seintje geeft als het product niet is gescand.
Retaildeskundige Eelco Hos voorspelt dat we mogelijk op korte termijn al grote verbeteringen gaan zien. Hij denkt dat supermarkten AI-systemen gaan invoeren. “Dat systeem checkt constant met camera’s wat er gekocht en gescand wordt. Als je iets niet scant, kan hij direct de afhandeling op het apparaat blokkeren en zeggen: beste klant, wilt u alsjeblieft al uw producten scannen?”, zo zegt hij tegenover Quote. Deze technologie maakt het voor de gelegenheidsdief in zijn ogen onmogelijk om te stelen.
Hos is niet bang dat de inzet van kunstmatige intelligentie en slimme algoritmes een inbreuk op onze privacy is. “Dit is allemaal met stapels boekwerken juridisch onderbouwd, ook op Europees niveau. In veel andere landen draaien deze systemen al.” Verder zegt de retaildeskundige dat de gegevens zo goed zijn geanonimiseerd dat ze niet gebruikt kunnen worden bij een politieaangifte.
In een column in de Volkskrant waarschuwt jurist en technologieadviseur Danny Mekić dat de relatie tussen winkelier en klant verandert als supermarkten AI inzetten tegen winkeldiefstal. Hij is wel bang dat onze privacy in het geding komt als supermarkten een beroep doen op kunstmatige intelligentie.
“Wederzijds vertrouwen en respect moeten plaatsmaken voor wantrouwen, controle en repressie omdat dat winstgevender is dan de klant onbespied en onbevangen een broodje kaas af te laten rekenen bij een kassamedewerker. Maar als we eenmaal de deur openzetten voor AI-surveillance voor winstmaximalisatie, schept dat het zoveelste precedent voor verdere inbreuken op onze privacy en vrijheid in andere facetten van het leven.”
Mekić is bang dat supermarkten nog een stap verdergaan. Als voorbeeld noemt hij het invoeren van een identificatieplicht voordat je een winkel binnen mag lopen, of gezichtsherkenning gebruiken om lange rijen bij de paspoortscan te vermijden. “De ironie van vooruitgang: zelfkassa’s verhogen de winst van aandeelhouders, maar zorgen ook voor meer winkeldiefstal. En om de winst verder te verhogen, willen supermarkten nu onze privacy stelen met AI-surveillance.”
