Waar AI een paar jaar geleden nog vooral experimenteel leek, is het inmiddels een technologie die bedrijfsjuristen niet meer kunnen negeren. AI-systemen worden steeds beter in het verwerken van teksten, het genereren van conceptdocumenten en het ondersteunen van onderzoek. De verwachting is bovendien dat AI zich de komende jaren verder zal ontwikkelen en steeds meer taken kan overnemen die nu nog mensenwerk zijn. Wie er nu niet mee leert werken, loopt het risico de boot te missen. Het is altijd lastig om een techniek te beoordelen die nog in volle ontwikkeling is. Toch kunnen we inmiddels enkele voorzichtige conclusies trekken uit onze eigen ervaringen met AI.
Eerst maar een open deur: AI is daadwerkelijk heel handig. Lezen over AI of een cursus volgen kan waardevol zijn, maar uiteindelijk ontdek je de echte mogelijkheden pas door er zelf mee te experimenteren. Dat hoeft helemaal niet allemaal in een zakelijke context te gebeuren. Sterker, juist in het persoonlijke leven is het eenvoudiger om toepassingen te herkennen. Plan een reis, maak recepten op basis van de inhoud van je koelkast, lees menukaarten in een vreemde taal, etc. Als je eenmaal de mogelijkheden kent en gebruikt, is de toepassing in het werk een heel stuk simpeler en logischer.
Een paar laagdrempelige manieren voor juristen om in hun werk te beginnen:
Doe marktonderzoek naar je cliënt of wederpartij. Vraag een AI-systeem om een profiel te schetsen van een branche of bedrijf. Zo krijg je snel een eerste indruk van hun positie, reputatie of juridische gevoeligheden. Natuurlijk moet je de feiten verifiëren, maar het kan een handig startpunt zijn.
Doe onderzoek naar de markt van je wederpartij. Recent moesten wij een cliënt verdedigen in een procedure waarin werd gesteld dat zijn algemene voorwaarden ongebruikelijk en onredelijk waren. Met behulp van AI konden we binnen een paar uur een overzicht samenstellen van de voorwaarden die concurrenten wereldwijd hanteren, in uiteenlopende talen. Zo konden we aantonen dat de branche over de hele wereld vergelijkbare voorwaarden hanteerde. Zonder AI was dit niet mogelijk geweest, of in ieder geval niet zo snel en goedkoop.
Laat AI inconsistenties in een betoog opsporen. Neem een pleitnota van de wederpartij of een concepttekst van jezelf vraag de AI waar de redenering zwak of tegenstrijdig is. Het kan verrassend snel blinde vlekken blootleggen. Dit is een vrij veilige toepassing, want het vereist geen diepgaande juridische kennis. Kennis van taal, waar AI systemen nu al heel goed in zijn, is voldoende.
Laat AI je helpen bij het schrijven van publicaties. Praat tegen een AI over het artikel dat je wilt schrijven. Voor wie is het bedoeld, wat is de stijl, hoe lang moet het zijn, welke thema’s wil je benoemen. Laat AI een eerste concept schrijven en werk samen door tot het goed genoeg is om het zelf af te kunnen ronden.
Laat AI je teksten verbeteren. Juridische teksten zijn vaak lang en formeel. Een AI kan dezelfde inhoud in een meer toegankelijke stijl herschrijven, wat nuttig kan zijn richting cliënten, rechtbanken of interne stakeholders.
Voor wie wat verder wil gaan, zijn er complexere toepassingen:
Experimenteer met een eigen juridische “agent”. Stel een afgebakende dataset samen – bijvoorbeeld een reeks arresten, beleidsdocumenten of interne memo’s – en laat de AI alleen daaruit antwoorden genereren. Daarmee boots je een digitale junior-medewerker na die snel de juiste passages aanreikt. Zo leer je hoe contextbeperkingen werken en waar de technologie in de praktijk tegenaan loopt.
Train een AI in jouw eigen stijl. Zeker als je Copilot gebruikt en deze toegang heeft tot jouw Outlook en documenten, kan je AI gebruiken om een tone-of-voice te gebruiken die aansluit bij jouw eigen adviezen, contracten en processtukken. Dit vereist wat werk, maar is de investering zeker waard. Het maakt de input van AI een stuk bruikbaarder en herkenbaarder, wat je eigen werk efficiënter kan maken.
Zelf oefenen maakt zichtbaar waar AI nu al tijdwinst oplevert en waar nog valkuilen zitten. Je leert de signalen herkennen van een hallucinatie, oftewel een overtuigend klinkend maar feitelijk onjuist antwoord. Je ervaart hoe belangrijk goede promptformulering is, en je ontdekt in welke situaties AI vooral versnelt en wanneer je beter zelf het stuur in handen houdt. Bovendien geeft het juristen een geloofwaardige positie richting (interne) cliënten en stakeholders: je kunt niet alleen uitleggen wat AI kan en niet kan, maar ook laten zien hoe je het in de praktijk inzet, en waar de risico’s liggen.
AI is echter nog niet bruikbaar voor het strategische of echt inhoudelijke juridische werk. De kwaliteit van de output is te wisselend. Hallucinaties komen nog te vaak voor en zijn vaak alleen te herkennen als je de materie echt goed beheerst. Een AI die bijvoorbeeld de belangrijkste lessen uit een arrest opsomt, geeft meestal deels correcte antwoorden, maar kan ook een volledig nieuwe overweging introduceren of verkeerd verwijzen naar bestaande passages. Voor een jurist is dat bijzonder risicovol. Ook missen AI-systemen vaak net de kern van een vraag. Het is daarom geen vervanging van jarenlange ervaring en het vermogen om belangen, strategie en nuance te wegen. De menselijke factor blijft cruciaal.
Tegelijkertijd is duidelijk dat AI alleen maar beter zal worden. Juridische afdelingen en advocatenkantoren zullen zich daarom moeten afvragen waar hun toegevoegde waarde ligt. Als de business of de cliënt met een AI-tool al een eind kan komen bij het analyseren van contracten of het begrijpen van regelgeving, wat voegt de jurist dan nog toe? Dit vraagstuk is overigens niet nieuw: ook de komst van internet maakte juridische kennis breder toegankelijk. Dat heeft het werk van de jurist weliswaar veranderd, maar de vraag naar juridische dienstverlening niet verminderd. Integendeel.
Onze verwachting is dan ook positief. AI kan de diensten van juristen verder verbeteren. Binnen de tijd of het beschikbare budget kunnen juristen zinniger werk doen. Ze kunnen zich profileren als de senior adviseur die de laatste check doet en bijstuurt aan het begin of het eind, of die betere diensten levert in minder tijd. Ook zien we mogelijkheden waarin de tech-savvy juristen met AI hun dienstverlening zodanig optimaliseren dat de cliënten of business dat in veel mindere mate zelf hoeven te doen. Hierdoor komt de controle weer terug bij de jurist, wat ook bijdraagt aan de beheersing van de risico’s. Hierin ligt wel een duidelijke opdracht voor de juristen: wie nu de handschoen oppakt, kan straks het verschil maken.
De komende jaren zullen we ongetwijfeld verdere stappen zien, niet alleen door technologische vooruitgang, maar ook door de juridische kaders die zich ontwikkelen. Met de recente inwerkingtreding van de AI Verordening is duidelijk dat wetgever en toezichthouder het belang van betrouwbare en transparante AI onderstrepen. Voor de juridische sector betekent dit een dubbele uitdaging en kans: leren werken mét AI, én zorgen dat de inzet van AI zelf voldoet aan de nieuwe verplichtingen. Er komen interessante tijden aan.
