Kunstmatige intelligentie (artificial intelligence of AI) is een veelomvattende technologie die onze samenleving fundamenteel zal veranderen. AI heeft de potentie om ons leven op veel manieren makkelijker te maken en kan helpen bij het oplossen van tal van maatschappelijke problemen. Tegelijkertijd heeft de ontwikkeling van AI ook bedoeld en onbedoeld invloed op onze nationale veiligheid. Zeer waarschijnlijk versterkt de ontwikkeling van AI de diverse bestaande dreigingen voor onze nationale veiligheid. Dat is de conclusie van een gezamenlijke analyse van de AIVD, de MIVD en de NCTV die op dinsdag 10 december 2024 is gepubliceerd. Doel van de publicatie is om met een genuanceerd en gedetailleerd beeld voor een breed publiek inzicht te geven in de mogelijke impact van AI.
AI stelt machines in staat tot menselijke vaardigheden, zoals redeneren, leren, plannen en creatief denken. Als machines zulke taken sneller of efficiënter uitvoeren, kan dat het leven van mensen makkelijker maken en helpen maatschappelijke problemen op te lossen.
Hoewel AI op zichzelf geen gevaar is, kan de ontwikkeling van AI bedoeld en onbedoeld invloed hebben op onze nationale veiligheid. Diverse staten investeren bijvoorbeeld in het ontwikkelen en toepassen van AI in het militaire domein. Momenteel is de westerse militaire technologie nog superieur aan die van andere landen zoals China en Rusland. Deze technologische superioriteit draagt bij aan de huidige militaire machtsbalans en daarmee aan de territoriale veiligheid van Nederland, haar bondgenoten en de internationale rechtsorde. Als andere landen beter in staat zijn AI in te zetten in het militaire domein, kunnen deze machtsverhoudingen verschuiven. De ontwikkeling van AI vergroot ook de cybercapaciteiten van diverse actoren, zowel in het militaire domein als daarbuiten. Hoewel de invloed van AI op cyberaanvallen niet duidelijk zichtbaar aanwezig is, kan AI wel een faciliterende rol hebben bij bestaande cyberaanvallen.
Naast de hoogwaardige technologische ontwikkelingen rondom AI zijn ook veel toepassingen van AI steeds toegankelijker geworden. Generatieve AI kan in theorie door iedereen gebruikt worden voor het maken van malware, phishing mails, desinformatie en propaganda. Dit verhoogt in potentie ook de dreiging van diverse niet-statelijke actoren zoals terroristische groeperingen. Zeer waarschijnlijk maken Al Qa'ida en ISIS al gebruik van generatieve AI om propaganda te vervaardigen en dit zal waarschijnlijk het volume en bereik ervan verder vergroten.
AI en de bijbehorende toepassingen zullen zich razendsnel blijven ontwikkelen. Twee ontwikkelingen die samenhangen met de techrace gevoerd door bedrijven en staten zijn van invloed op de mate waarin AI bijdraagt aan de dreigingen voor de nationale veiligheid. Ten eerste zullen AI-toepassingen die nu veel hoogwaardige expertise en veel (financiële) middelen vereisen, op termijn waarschijnlijk breder en laagdrempelig beschikbaar worden. Hierdoor zal het aantal statelijke en niet-statelijke actoren groeien dat misbruik kan maken van dergelijke AI-toepassingen.
Ten tweede zullen AI-toepassingen waarschijnlijk steeds meer onderdeel worden van onze economie en maatschappij. Dit geldt vooral voor het digitale domein, maar door ontwikkelingen op het gebied van robotica en AI in toenemende mate ook in het fysieke domein. Dit zal enerzijds economische en maatschappelijke voordelen bieden maar anderzijds ook nieuwe kwetsbaarheden vormen die kwaadwillenden zullen proberen te misbruiken.
De ontwikkeling van autonoom opererende AI die zelfstandig controle over mensen kan krijgen, wordt op dit moment niet gezien als een dreiging voor de nationale veiligheid. Het idee dat AI controle over mensen krijgt, blijft omstreden en vooralsnog is de kans dat dit op enig moment van invloed kan zijn op de nationale veiligheid zeer gering. De invloed van AI op de nationale veiligheid zal de komende jaren waarschijnlijk vooral bepaald worden door kwaadwillenden die doelbewust AI-toepassingen gebruiken om hun eigen doelen te verwezenlijken ten koste van de Nederlandse nationale veiligheidsbelangen.
