De politie werkt met artificiële of kunstmatige intelligentie (AI). Theo van der Plas is portefeuillehouder en programmadirecteur Digitalisering en Cybercrime bij de politie. Hij vertelt over de dilemma’s en mogelijkheden die deze nieuwe technologie met zich meebrengt.
Van der Plas: “Kunstmatige intelligentie is niet meer weg te denken uit ons leven. AI zit overal, in alle sectoren: van het bedrijfsleven tot in de zorg. En dus ook in het politiewerk. We gebruiken AI voor uiteenlopende toepassingen. Bijvoorbeeld om relevante informatie voor opsporingsonderzoeken te vinden. AI kan helpen bij het herkennen van patronen in grote hoeveelheden data. Als we chatverkeer tussen criminelen hebben weten te onderscheppen, helpt AI door patroonherkenning bij het analyseren van die communicatie. Dat maakt dat we sneller bewijs kunnen verzamelen en verdachten eerder opsporen. We experimenteren met AI op een manier waarbij we uiterst bewust en voorzichtig omgaan met de grenzen van vrijheid, veiligheid, privacy en ethiek.”
Van der Plas: “Data science, deep learning, machine learning: het zijn allemaal termen uit de digitale wereld die ons bekend zijn. Dat kan ook niet anders, want onbekend zou onbemind maken. Terwijl we technologieën als AI nodig hebben. Daarom werken we hard aan het in huis halen van digitale expertise en werken we samen met de wetenschap om zo mee te kunnen bewegen in een digitaal transformerende wereld. In de toekomst kan AI ook preventief helpen bij bijvoorbeeld stalking of contraterrorisme. Door zo goed mogelijk aan risico-inventarisatie te doen, kunnen we relevante signalen ontdekken en daarnaar handelen.”
Van der Plas: “Criminelen weten steeds beter in te spelen op de mogelijkheden van technologieën zoals AI. Zo kunnen phishingmails makkelijker nagemaakt worden op een manier die haast niet meer te onderscheiden is van echte berichten. Ook voor andere vormen van oplichting wordt AI ingezet, bijvoorbeeld voor het nabootsen van stemmen. Daarnaast schuilt er een gevaar met het werken met AI voor onszelf. Het werkt op basis van algoritmes en doet daarmee voorspellingen. Het risico bestaat dat er discutabele aannames worden gedaan. Denk aan wat er misging bij de toeslagenaffaire. Daarom vraagt de inzet van AI dat we bewust blijven en gegevens en uitkomsten goed interpreteren. Het grootste gevaar is dat we te maken hebben met een ontwikkeling die te snel gaat. Experts roepen op tot betere regelgeving en regulering. Het cybersecuritybeeld dat de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV(link naar andere website)) dit jaar schetst, heet dan ook niet voor niets: “Verwacht het onverwachte”. Daarom houden we rekening met alle scenario’s en bereiden we ons zo goed mogelijk voor. We investeren fors in kennis, ontwikkeling en experimenteren.”
‘Het digitaal vaardig maken van onze mensen is onmisbaar bij de beweging naar een digitaal getransformeerde organisatie.’ - Theo van der Plas
Van der Plas: “We hebben bij de politie te maken met een kwetsbare balans tussen veiligheid en vrijheid. We willen burgers zo goed mogelijk beschermen en onze samenleving zo veilig mogelijk maken, maar dat vraagt dat de samenleving ons ook gevoelige informatie toevertrouwt. Informatie over personen helpt ons bij het opsporen van verdachten. Privacy en ethiek zijn daarbij van groot belang. Zo maken we bijvoorbeeld gebruik van gezichtsvergelijking maar niet van gezichtsherkenning. In het kader van de Wet open overheid hebben we de plicht ons werk zo inzichtelijk mogelijk te maken. De informatie die wij delen met het publiek, is ook informatie waar criminelen op in kunnen spelen. Precies dat is die kwetsbare balans tussen veiligheid en vrijheid waarmee we als politie constant te maken hebben.”
Van der Plas: “Al jaren onderzoeken we de mogelijkheden van AI. Dat omdat het een onlosmakelijk onderdeel is van de grotere ontwikkeling naar een digitaal getransformeerde organisatie. Zo is er een AI-lab waar we onder het toezicht van wetenschappers de mogelijkheden onderzoeken. Ook organiseren we ethiektafels: zo faciliteren we door heel de organisatie heen het cruciale gesprek over het complexe samenspel van AI, ethiek en privacy. Daarnaast heeft iedere eenheid een eenheidsvertegenwoordiger op het gebied van digitale transformatie en op veel politiebureaus is al een digikamer. In een digikamer werkt een expert op het gebied van digitale ontwikkeling. Daarmee willen we digitale ontwikkeling voor collega’s letterlijk binnen handbereik brengen.
We bieden collega’s veel mogelijkheden om digitaal bij te blijven en te leren. Van e-learnings tot opleidingen en webinars. Het digitaal vaardig maken van onze mensen is onmisbaar bij de beweging naar een digitaal getransformeerde organisatie. Daarom werken we ook hard aan vernieuwd basispolitieonderwijs. Digitale vaardigheden worden ook in ons onderwijs een groter onderdeel van het politiewerk. Ik vind het mooi om te zien dat de interesse op dit vlak er bij de jongere generatie die onze organisatie binnenkomt vaak al van nature in zit.”
