Wereldwijd lopen er momenteel rechtszaken tegen aanbieders en ontwikkelaars van (veelal general purpose) AI-tools die hun systemen hebben getraind met grote hoeveelheden data waarop auteursrechten of databankrechten van derden rusten.
Zo startte The New York Times in december 2023 een procedure tegen OpenAI en zijn partner Microsoft omdat OpenAI zonder toestemming miljoenen nieuwsartikelen van The New York Times zou hebben gebruikt om haar AI-systeem te trainen. Ook over de concurrerende AI-tools van Google / Alphabet (Bard, Imagen, MusicLM, Duet AI & Gemini) loopt een vergelijkbare procedure.
Hoe voorkomt u dat uw online content – tegen uw wil in – gebruikt wordt voor AI-trainingsdoeleinden van derden? En mag dat zomaar?
De nieuwe Europese AI-act benadrukt dat de AI-verordening geen afbreuk doet aan de handhaving van de auteursrechtregels krachtens het Unierecht (overweging 108). Op grond hiervan zou men kunnen denken dat auteursrechtelijk beschermde werken of databases – ook als die online zijn gepubliceerd – dus ook beschermd zijn tegen verveelvoudiging door AI-ontwikkelaars die content “scrapen” van het internet, zolang je als rechthebbende geen toestemming hebt gegeven (“licentie hebt verleend”) om die werken of databases te kopiëren als trainingsmateriaal voor AI-tools. Dit is echter een misvatting; in 2019 is in Europese regelgeving over auteursrechten en naburige rechten in de digitale eengemaakte markt een belangrijke uitzondering op dit oude principe uit het intellectuele eigendomsrecht (IE) gemaakt, namelijk dat (kort gezegd) tekst- en datamining van beschermd materiaal voor commerciële doeleinden is toegestaan, tenzij de rechthebbende op passende wijze een uitdrukkelijk voorbehoud daaromtrent heeft gemaakt. Machinaal leesbare middelen (bijvoorbeeld door voor scraping tools begrijpelijke regels in een robots.txt-bestand op te nemen) worden in dit verband “passend” geacht. Maakt u een dergelijk voorbehoud niet of niet op passende wijze, dan loopt u het risico niet succesvol te kunnen optreden tegen derden die rechtmatig toegang tot uw online content hebben en reproducties van uw content maken voor tekst- en datamining doeleinden.
Bij het trainen van AI-systemen is overigens niet alleen het IE-perspectief relevant, ook dient rekening te worden gehouden met privacyrechtelijke beperkingen. Als de betreffende online content tevens persoonsgegevens bevat, is web scraping ook vanuit dat perspectief vaak problematisch. Het is niet voor niets dat de Autoriteit Persoonsgegevens eerder dit jaar schreef dat scraping (lees: van persoonsgegevens) ‘bijna altijd illegaal’ is.
