Om van de EU een pionier te maken in onze datagestuurde samenleving, bereikten de vertegenwoordigers van de lidstaten (Coreper) een gemeenschappelijk standpunt of mandaat op grond waarvan de Raad met het Europees Parlement kan onderhandelen over de voorgestelde verordening betreffende geharmoniseerde regels voor eerlijke toegang tot en eerlijk gebruik van gegevens (dataverordening).
Het akkoord van vandaag zal de digitale transformatie van onze samenlevingen en economieën faciliteren. De dataverordening zal het economisch en maatschappelijk potentieel van data en technologieën ontsluiten in overeenstemming met EU-regels en -waarden. Het voorstel zal bijdragen tot een eengemaakte markt waarin gegevens vrij kunnen circuleren binnen de EU en tussen sectoren, ten behoeve van bedrijven, onderzoekers, overheidsdiensten en de samenleving in haar geheel.
Erik Slottner, Zweeds minister van Openbaar Bestuur
De dataverordening zal zowel particulieren als bedrijven meer controle geven over hun data dankzij een versterkt recht op overdraagbaarheid, het makkelijk kopiëren of overdragen van data uit verschillende diensten, waar de data worden gegenereerd door middel van slimme objecten, machines en apparaten. De nieuwe verordening geeft consumenten en bedrijven meer zeggenschap over wat er kan worden gedaan met de data die door hun verbonden producten worden gegenereerd.
In de verordening worden nieuwe regels voorgesteld over wie in de EU gegenereerde data uit alle economische sectoren mag gebruiken en raadplegen. Het doel is eerlijkheid in de digitale omgeving te waarborgen, een concurrerende datamarkt te stimuleren, mogelijkheden voor datagestuurde innovatie te creëren en gegevens toegankelijker te maken voor iedereen.
Het voorstel beoogt ook het overstappen tussen aanbieders van dataverwerkingsdiensten te vergemakkelijken, voorziet in waarborgen tegen onrechtmatige data-overdracht door aanbieders van clouddiensten en in de ontwikkeling van interoperabiliteitsnormen voor data die tussen sectoren kunnen worden hergebruikt.
Het gemeenschappelijk standpunt van de Raad komt met name op de volgende punten overeen met de algemene strekking van het voorstel van de Commissie:
maatregelen om gebruikers van verbonden apparaten, variërend van slimme huishoudapparaten tot slimme industriële machines, toegang te geven tot de gegevens die zij genereren, terwijl deze toegang nu vaak nog uitsluitend is voorbehouden aan fabrikanten
maatregelen ter voorkoming van misbruik van contractuele onevenwichtigheden in data-uitwisselingsovereenkomsten als gevolg van oneerlijke contractvoorwaarden die worden opgelegd door een partij met een veel sterkere onderhandelingspositie
middelen voor overheidsinstanties om toegang te krijgen tot en gebruik te maken van gegevens die in het bezit zijn van de particuliere sector indien dit in uitzonderlijke omstandigheden noodzakelijk is, met name in geval van een algemene noodsituatie, zoals overstromingen en bosbranden, of om een wettelijk mandaat uit te voeren indien gegevens niet anderszins beschikbaar zijn
nieuwe regels die klanten in staat stellen daadwerkelijk over te stappen tussen verschillende aanbieders van clouddataverwerkingsdiensten en voorzien in waarborgen tegen onrechtmatige data-overdracht
De tekst van de Raad wijzigt verschillende delen van het Commissievoorstel, waaronder de volgende aspecten:
een duidelijkere definitie van het toepassingsgebied van de verordening, met name met betrekking tot data over het internet der dingen (IoT), waarbij de nadruk meer wordt gelegd op de functionaliteiten van de door verbonden producten verzamelde data in plaats van op de producten zelf
enige verduidelijking over de wisselwerking tussen de dataverordening en bestaande horizontale en sectorale wetgeving, zoals de datagovernanceverordening en de algemene verordening gegevensbescherming (AVG)
de bescherming van bedrijfsgeheimen en intellectuele-eigendomsrechten, in combinatie met passende waarborgen tegen misbruik
aanvullende richtsnoeren met betrekking tot een redelijke vergoeding voor het beschikbaar stellen van de data en geschillenbeslechtingsmechanismen
enige finetuning met betrekking tot verzoeken van overheidsinstanties om data te delen op basis van uitzonderlijke noodzaak
duidelijkere en breder toepasselijke bepalingen met betrekking tot het doeltreffend overstappen tussen dataverwerkingsdiensten
Volgende stappen
Het akkoord over het gemeenschappelijk standpunt van de Raad zal het Zweedse voorzitterschap in staat stellen onderhandelingen aan te knopen met het Europees Parlement ("trialogen") over de definitieve verordening.
Na de datagovernanceverordening die Raad en Parlement in 2022 hebben aangenomen, is de dataverordening het tweede belangrijke wetgevingsinitiatief in het kader van de Europese datastrategie van de Commissie van februari 2020, die van de EU een pionier moet maken in onze datagestuurde samenleving.
Daar waar de datagovernanceverordening de processen en structuren creëert om het delen van data door bedrijven, particulieren en de publieke sector te faciliteren, verduidelijkt de dataverordening wie waarde kan creëren uit data en onder welke voorwaarden. Dit is een belangrijk digitaal beginsel dat zal bijdragen tot de totstandbrenging van een solide en eerlijke data-economie en richting zal geven aan de digitale transformatie van de EU in de periode tot 2030. Het zal leiden tot nieuwe, innovatieve diensten en concurrerender prijzen voor aftermarketdiensten en reparaties van verbonden objecten ("internet der dingen"/IoT).
In zijn conclusies van 25 maart 2021 benadrukte de Europese Raad het belang van de digitale transformatie voor de groei, de welvaart, de veiligheid en het concurrentievermogen van de EU, en voor ons maatschappelijk welzijn. In het licht van deze ambities en uitdagingen heeft de Commissie op 23 februari 2022 maatregelen voorgesteld voor een eerlijke en innovatieve data-economie (dataverordening), als vervolg op haar mededeling van februari 2020 over de Europese datastrategie.
Een Europese datastrategie - mededeling Europese Commissie, 19 februari 2020
Datagovernanceverordening, 30 mei 2022
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32022R0868&qid=1678708072956
Factsheet over de Europese datastrategie (Europese Commissie)
https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/europe-fit-digital-age/european-data-strategy_en
Databaserichtlijn, 11 maart 1996
https://eur-lex.europa.eu/legal content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A01996L0009-20190606
