Vakbond FNV heeft aangifte gedaan bij de Autoriteit Persoonsgegevens tegen vijf gemeenten. De gemeenten in kwesties bleven doorgaan met de fraudescorekaart. De vakbond verwacht dat de toezichthouder de gemeenten bestraft met een boete.
FNV (1) bevestigt de aangifte in een persbericht.
De fraudescorekaart is een instrument dat in 2003 is ontwikkeld door toenmalig staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Mark Rutte. Hiermee wilde de bewindsman bijstandsfraude in een vroeg stadium opsporen. In zijn ogen werd het sociale vangnet teveel misbruikt om zonder betaalde baan onbezorgd te kunnen leven.
De fraudescorekaart bestond uit een groot aantal variabelen, waaronder woonplaats, adres, inkomen, opleidingsniveau, beroep en geslacht. Aan de hand van een algoritme werd berekend hoe groot de kans was dat iemand uitkeringsfraude zou plegen. Woonde je in een woonwagenkamp of in een achterstandswijk? Dan had je de eerste punten al aan je broek. Wie een koopwoning bezat, kreeg geen punten. Wie 950 punten aantikte, werd door het systeem aangemerkt als potentiële fraudeur.
In totaal werkten 158 Nederlandse gemeenten met de fraudescorekaart.
In februari 2020 bepaalde de rechter dat het systeem discriminatie in de hand werkte en een inbreuk vormde op de privacy (2) van burgers. Verreweg de meeste gemeenten besloten toen om te stoppen met de fraudescorekaart. Vijf gemeenten -Nieuwegein, Houten, IJsselstein, Lopik en Veenendaal- bedachten echter een variant van het risicomodel: de DPS-Matrix.
Lighthouse Reports, Argos en NRC brachten dat aan het licht en stelden kritische vragen hierover. Pas toen het journalistencollectief hierover schreef, besloten de gemeenten om hiermee te stoppen (3). FNV opende op dat moment een meldpunt waar uitkeringsgerechtigden konden controleren of ze bij hun uitkeringsaanvraag als mogelijke fraudeur werden bestempeld.
Het meldpunt van de vakbond ontving in totaal 165 klachten. Meer dan de helft van de melders wist niet dat ze het predicaat ‘potentiële fraudeur’ had gekregen. Het gevolg was dat de Belastingdienst hen extra controleerde, ze een huisbezoekje kregen of (tien)duizenden euro’s moesten terugbetalen.
FNV vindt het onacceptabel dat de vijf gemeenten de fraudescorekaart bleven gebruiken. Niet alleen had de rechter dit verboden, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) drong er eveneens op aan om het fraudesignaleringssysteem aan de kant te schuiven. Voor vakbond FNV was het aanleiding om een klacht tegen de vijf gemeenten in te dienen bij de Autoriteit Persoonsgegevens.
“Ondanks alle waarschuwingen gingen deze gemeenten door met de inzet van risico-indicatoren die ook bij de Toeslagenaffaire (4) werden gebruikt”, zegt FNV-vicevoorzitter Kitty de Jong. Ze verwacht dat dat de toezichthouder een boete oplegt. “Ik verwacht sowieso meer en strenger toezicht, nu de AP zich, naast het verwerken van de gegevens, meer bezig gaat houden met de controle op het gebruik van algoritmes.”
Deze week kondigde de Autoriteit Persoonsgegevens aan dat het algoritmetoezicht van start is gegaan (5). AP-bestuursvoorzitter Aleid Wolfsen benadrukte bij de bekendmaking hoe belangrijk het is dat er toezicht plaatsvindt op algoritmes. “Transparantie over het gebruik van algoritmes is daarom cruciaal om discriminatie en willekeur te voorkomen. Daarom is het van groot belang dat de Tweede Kamer en het kabinet juist op deze punten stevige ambities hebben en het toezicht op algoritmes goed willen regelen. Dat versterkt de rechtsbescherming en geeft mensen het vertrouwen dat algoritmes en systemen met artificiële intelligentie aan publieke waarden voldoen.”
https://www.fnv.nl/nieuwsbericht/sectornieuws/uitkeringsgerechtigden/2023/01/fnv-doet-aangifte-tegen-vijf-gemeenten-om-omstrede
https://www.vpngids.nl/privacy/anoniem-browsen/wat-is-het-dark-web/
https://www.vpngids.nl/nieuws/gemeenten-gebruikten-jarenlang-verboden-algoritme/
https://www.vpngids.nl/nieuws/ep-toeslagenaffaire-in-nederland-belangrijk-leermoment/
https://www.vpngids.nl/nieuws/autoriteit-persoonsgegevens-start-algoritmetoezicht/
