De overheid mag op dit moment niet zomaar gegevens delen tussen overheidsinstanties om burgers automatisch inkomensregelingen toe te kennen. Dat schrijft demissionair minister van Binnenlandse Zaken, Judith Uitermark in een brief aan de Tweede Kamer. De reden: de wet biedt daar nu geen duidelijke en voldoende juridische basis voor.
In oktober 2024 vroeg de Tweede Kamer – via een motie van Kamerlid Palmen – aan het kabinet om te onderzoeken of er een algemene wettelijke bepaling bestaat die het mogelijk maakt om gegevens van burgers tussen overheden te delen, zodat burgers automatisch inkomensregelingen kunnen krijgen waar ze recht op hebben. Bijvoorbeeld een toeslag of uitkering, zonder dat ze daar eerst zelf om moeten vragen.
Twee bestaande wetsartikelen werden genoemd als mogelijke basis:
Artikel 20 van de Grondwet – waarin staat dat de overheid zorgt voor bestaanszekerheid.
Artikel 2:1 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) – over de plicht van bestuursorganen om burgers te helpen in het contact met de overheid.
Maar de minister zegt nu: deze artikelen zijn te vaag en geven geen duidelijke regels over hoe, met wie en waarvoor gegevens gedeeld mogen worden.
Het delen van persoonsgegevens is strikt gereguleerd door de privacywet (AVG). Dat mag alleen als er aan strenge voorwaarden wordt voldaan, zoals:
Er moet een duidelijke wettelijke grondslag zijn.
Die grondslag moet precies aangeven welke gegevens gedeeld worden, tussen wie, en met welk doel.
De gegevens mogen alleen gebruikt worden voor een publiek doel en moeten noodzakelijk en beperkt zijn.
Bovendien mag een overheidsinstantie gegevens in principe alleen gebruiken voor haar eigen taken, niet zomaar voor die van een andere instantie.
De minister is het eens met de wens om burgers beter te helpen door bijvoorbeeld automatisch inkomensrechten toe te kennen. Ze zegt daarom samen met de staatssecretaris van Rechtsbescherming te werken aan een onderzoek naar een nieuwe algemene wettelijke basis voor dit soort gegevensdeling. Dit sluit ook aan bij adviezen van de Staatscommissie rechtsstaat.
Het idee is om te komen tot een meer mensgerichte overheid, die mensen actief wijst op regelingen of zelfs aanvragen alvast invult, als de informatie daarvoor al beschikbaar is – uiteraard met goede waarborgen en toestemming.
Het onderzoek is nog in volle gang. Later dit jaar volgt een nieuwe brief met verdere voorstellen.
