Het kabinet durft het niet aan om nu aan de slag te gaan met de Tijdelijke Signalen Voorziening (TSV), de opvolger van de Fraude Signalering Voorziening (FSV). Het proces om het nieuwe systeem te implementeren, ligt momenteel stil. Aanleiding daarvoor is “een stevig advies” van de Autoriteit Persoonsgegevens.
Dat schrijft staatssecretaris Fiscaliteit en Belastingdienst Marnix van Rij in een brief aan de Tweede Kamer.
De Fraude Signalering Voorziening of FSV diende jarenlang als een soort van zwarte lijst voor de Belastingdienst. Op deze lijst stonden meer dan een kwart miljoen Nederlanders die verdacht werden van fraude. Bij het minste of geringste vermoeden belandden burgers op de lijst. De fiscus hoefde hiervoor geen concreet bewijs aan te leveren.
Kwam je naam voor in de FSV, dan was het onmogelijk om daar weer uit te komen. Burgers kregen het stempel van potentiële fraudeur opgeplakt. Voor de meesten had dit grote gevolgen. Ze werden bijvoorbeeld onder verscherpt toezicht gesteld. Of kregen te horen dat ze eerder ontvangen subsidies en toeslagen moesten terugbetalen. Vaak ging het om tienduizenden euro’s. Vele huishoudens kwamen daardoor in de financiële problemen terecht.
Toenmalig staatssecretaris Toeslagen Alexandra van Huffelen en staatssecretaris Belastingen Hans Vijlbrief haalden in februari 2020 de FSV uit de lucht. De Autoriteit Persoonsgegevens kreeg de taak om te onderzoeken hoe men omging met de privacy toen ambtenaren de FSV gebruikten.
De conclusies van de toezichthouder waren niet mals. Om te beginnen was er geen wettelijke basis voor het systeem, wat in strijd is met de Europese privacywetgeving. De zwarte lijst bevatte onjuiste of niet-geactualiseerde gegevens, waardoor mensen veelal onterecht als fraudeur te boek stonden. Verder was de beveiliging van de FSV niet op orde, hadden duizenden medewerkers van de Belastingdienst toegang tot het systeem en werden gegevens te lang bewaard.
“De Belastingdienst heeft met FSV de rechten van de 270.000 mensen die op die lijst stonden op ongekende wijze geschonden. Ruim 6 jaar lang”, zo zei bestuursvoorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens Aleid Wolfsen over de kwestie. “Mensen werden vaak onterecht als fraudeur bestempeld, met vreselijke gevolgen. Stond je in FSV, dan kregen sommigen geen betalingsregeling of kwam je niet in aanmerking voor schuldsanering. De Belastingdienst heeft met FSV levens overhoop gehaald.”
De privacywaakhond deelde daarom een boete uit aan de Belastingdienst van 3,7 miljoen euro. Volgens de fiscus waren de conclusies “hard en onmiskenbaar”. Daarom besloot ze om de boete niet aan te vechten.
Sinds de FSV uit de lucht is, denkt het kabinet na over een alternatief fraudesignaleringssysteem. Dat moest de Tijdelijke Signalen Voorziening of TSV worden. Staatssecretaris Van Rij laat in een brief aan de Tweede Kamer weten dat het systeem voorlopig niet zal worden opgestart. Om niet dezelfde fouten te maken als bij diens voorganger, heeft het kabinet de TSV voorgelegd aan de Autoriteit Persoonsgegevens (AP).
De toezichthouder is kritisch over het nieuwe systeem. “De AP is van mening dat er nog grote stappen dienen te worden gezet teneinde te kunnen spreken van een verwerking die ten aanzien van de betrokken rechtmatig, behoorlijk en transparant is. Hoewel de AP waarneemt dat er stappen in de goede richting zijn gezet na het stilleggen van de applicatie Fraude Signalering Voorziening (FSV), bestaan er nog onvoldoende waarborgen om positief te kunnen adviseren aangaande de verwerking en de bijbehorende applicatie Tijdelijke Signalen Voorziening (TSV)”, zo schrijft de Autoriteit Persoonsgegevens in haar rapport (1).
Het advies luidt om het nieuwe fraudesignaleringssysteem niet te lanceren totdat de adviezen van de privacywaakhond zijn verwerkt.
Staatssecretaris Van Rij spreekt van “een stevig advies”, maar is de Autoriteit Persoonsgegevens wel dankbaar voor haar “uitgebreide en nauwkeurige advies”. Het ministerie van Financiën bestudeert momenteel het rapport van de toezichthouder en kijkt hoe fraudeopsporing en de zorgvuldige behandeling van burgers en ondernemers gecombineerd kunnen worden.
Zolang het departement geen antwoord heeft op dit vraagstuk, zal de TSV niet in gebruik worden genomen. Wanneer het nieuwe fraudesignaleringssysteem wel actief is, kan de staatssecretaris op dit moment niet zeggen. “We zullen de tijd die hiervoor nodig is nemen om dit op een goede manier in te richten”, zo schrijft Va Rij. Hij belooft de Tweede Kamer hierover “zo spoedig mogelijk” te informeren.
https://www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=2022D33681
