Kinderpornografisch beeldmateriaal wordt steeds vaker via versleutelde chatdiensten als Telegram en WhatsApp verspreid. Dat maakt opsporing en berechting van verdachten een stuk lastiger. Daarom zouden opsporingsdiensten onder “passende voorwaarden en waarborgen” toegang moeten krijgen tot interpersoonlijk berichtenverkeer. Dat schrijft demissionair minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz-Zegerius in een reactie op schriftelijke vragen van Anne Kuik en Evert Jan Slootweg (beiden CDA) over de aanpak van online kindermisbruik.
De Kamerleden stelden vragen naar aanleiding van een rapport van de Internet Watch Foundation (IWF). Daarin constateerden onderzoekers dat het aantal websites met ernstige vormen van online kindermisbruik in twee jaar tijd is verdubbeld. Bijna een derde van deze sites blijkt gehost te worden via Nederlandse servers. Een andere ontwikkeling die de CDA’ers zorgelijk vinden, is dat deze sites niet langer zijn verborgen op het dark web, maar dat ze voor iedereen zichtbaar zijn.
Het feit dat kinderpornografisch beeldmateriaal steeds toegankelijker is, betekent nog niet dat het voor justitie makkelijker is om de makers en verspreiders van deze beelden aan te pakken. Veel foto’s en video’s worden via interpersoonlijke communicatiediensten, privéchats of beveiligde fora gedeeld. Deze platforms zijn versleuteld via end-to-end encryptie. “Dat maakt opsporing lastig”, zo schrijft demissionair minister Yeşilgöz-Zegerius.
In welke mate criminelen eind-tot-eind versleuteling gebruiken om beelden van kindermisbruik te verspreiden, kan de bewindsvrouw niet zeggen. Het is echter wel duidelijk dat er steeds meer gebruik wordt gemaakt van chatapplicaties als Telegram en WhatsApp. Om de verspreiding van kinderpornografisch beeld- en videomateriaal te bestrijden, wil de minister dat opsporingsdiensten “onder passende voorwaarden en waarborgen” toegang krijgt tot versleutelde berichten.
In de huidige situatie zijn opsporings- en handhavingsinstanties afhankelijk van de maatregelen die versleutelde communicatiediensten treffen om verspreiding van kindermisbruik op hun platforms tegen te gaan. De aanbieders van deze diensten kijken onder meer naar metadata om verdacht gedrag in kaart te brengen en sturen vervolgens een melding naar het National Center for Missing & Exploited Children (NCMEC).
Als de Amerikaanse toezichthouder een zaak doorverwijst naar Nederland, kunnen opsporingsdiensten volgens de minister in bepaalde gevallen optreden tegen individuele daders. Dan moet je denken aan het verkrijgen van toegang tot computers, smartphones en andere apparaten.
De regering probeert al langer grip te krijgen op encryptie. Toenmalig minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus kwam in 2021 met het voorstel om de encryptie te verzwakken van Over-The-Top-diensten als WhatsApp, Signal en Telegram om mensen te kunnen afluisteren. “Het is zaak om de beschermende waarde van versleuteling hoog te houden, terwijl de negatieve effecten voor opsporings- en inlichtingen en veiligheidsdiensten worden verminderd”, zo zei de oud-minister.
De Tweede Kamer stak hier een stokje voor door met een overgrote meerderheid in te stemmen met een motie om end-to-end encryptie in stand te houden.
In de internationale Cyberstrategie, die het kabinet afgelopen maand lanceerde, beloofde de regering niets te doen om encryptie af te zwakken. Daarin schreef ze dat het “op dit moment niet wenselijk is om beperkende wettelijke maatregelen te nemen”. Daarmee geeft de overheid niet alleen gehoor aan de wens van de Tweede Kamer, maar ook aan de zorgen die internationale organisaties en experts hebben geuit over het aantasten van versleuteling.
“Encryptie is een cruciaal instrument voor de privacy van gebruikers, gegevensbeveiliging, online veiligheid, persvrijheid, zelfbeschikking en vrije meningsuiting. Zonder encryptie zijn de gegevens en communicatie van gebruikers toegankelijk voor wetshandhavers en kwaadwillenden”, zo schreven meer dan veertig internationale organisaties in mei in een open brief gericht aan Europese beleidsmakers.
