Alleen al het afgelopen half jaar zijn naaktfoto’s of -video’s van omgerekend zo’n 33.000 Nederlandse jongeren in handen gekomen van onbekenden. En hoogstwaarschijnlijk is dit nog maar het topje van de ijsberg. We moeten een einde maken aan shame sexting en ons richten op het doorbreken van deze cultuur. Dat zeggen Fonds Slachtofferhulp en Rutgers in een interview met het Algemeen Dagblad.
Je bent jong en wilt je seksualiteit ontdekken. Het doorsturen van naaktfoto’s of -video’s naar je vriend of vriendin -ook wel sexting (1) genoemd- kan een gezonde manier zijn om hiermee te experimenteren. De Kindertelefoon berekende begin 2022 dat sexting tijdens de coronapandemie een vlucht nam (2).
Sexting kent ook een keerzijde. Wat als degene waar je naaktfoto’s naar opstuurt deze ongevraagd en zonder toestemming doorstuurt naar een ander? Of erger: de ontvanger de verzender bedreigt het beeldmateriaal op internet te plaatsen? Dit laatste wordt ook wel sextortion (3) genoemd. Slachtoffers van shame sexting -het ongevraagd doorsturen van naaktbeelden- kunnen ernstig in de verlegenheid worden gebracht. Ze kampen met een negatief zelfbeeld, depressiviteit, schaamte, eenzaamheid en in het ergste geval met suïcidale gevoelens.
Shame sexting gebeurt vandaag de dag aan de lopende band, zo blijkt uit onderzoek van Rutgers, Soa Aids Nederland, het CBS, RIVM en GGD. Zij berekenden dat ongeveer één op de vijf jongeren het afgelopen ongevraagd half jaar naaktbeelden van een ander ontving. Eén procent van de jongeren maakte mee dat in diezelfde periode intieme foto’s of video’s van henzelf verder werden verspreid. Met andere woorden, zo’n 33.000 jongeren kregen de afgelopen zes maanden ongewild te maken met shame sexting.
“En waarschijnlijk is dit nog maar het topje van de ijsberg. De werkelijke aantallen zijn waarschijnlijk nog veel groter”, vertelt Nathalie Franse, expert online seksueel misbruik bij Fonds Slachtofferhulp, aan het AD. Dat komt omdat veel slachtoffers uit schaamte dit voor zich houden. Dat is volgens Franse het gevolg van victim blaming: de schuld neerleggen bij degene die de foto heeft gemaakt in plaats van bij de persoon die de foto of video heeft verspreid. “Dat moet nu echt een keer stoppen.”
Willy van Berlo, expert seksueel geweld bij Rutgers, zegt dat shame sexting een onderbelicht probleem is. “Dit is erg schadelijk en sterker nog, degene die het doorstuurt komt ermee weg”, vertelt hij aan het AD. In zijn ogen moeten we ons als maatschappij veel meer richten op het doorbreken van deze schadelijke cultuur.
Dat begint op school. Scholen zouden onderwerpen als online seksueel misbruik, shame sexting en sextortion in het curriculum moeten opnemen. Wie op jonge leeftijd hierover les en advies krijgt, gaat op latere leeftijd respectvoller om met seksualiteit. Onderzoek wijst tevens uit dat er later minder incidenten zijn, zoals grensoverschrijdend gedrag of genderdiscriminatie.
Vorig jaar zomer stemde een meerderheid van de Tweede Kamer in (4) met een amendement van D66, SP en ChristenUnie op de Wet seksuele misdrijven. Het voorstel was om het delen van naaktfoto’s en -video’s zonder dat hiervoor toestemming is en wraakporno (5) als seksueel misdrijf te bestempelen. Door dit wettelijk vast te leggen, valt de strafmaat hoger uit. Ook versterkt de Kamer de positie van slachtoffers: seksuele misdrijven worden behandeld door zedenrechercheurs en gedupeerden hebben tevens recht op rechtsbijstand van een zedenadvocaat.
In het amendement staat dat iemand die zonder toestemming naaktbeelden verspreidt en weet dat dit nadelig voor die persoon kan uitpakken, een gevangenisstraf van maximaal twee jaar of een geldboete in de vierde categorie riskeert. De boetebedragen in deze categorie kunnen oplopen tot 22.500 euro. Wie naaktfoto’s en -video’s verspreidt en redelijkerwijs moet vermoeden dat deze op onrechtmatige manier zijn verkregen, kan een gevangenisstraf van één jaar of geldboete in de vierde categorie krijgen.
Dit voorjaar stemt de Eerste Kamer over de wetswijziging.
Justine Pardoen, directeur van het kenniscentrum Bureau Jeugd & Media, weet niet of het strenger straffen van de daders de juiste oplossing is. Ze wijst erop dat degene die naaktbeelden doorsturen vaak minderjarig zijn en dat een zedendelict op hun strafblad op die leeftijd ernstige problemen kan opleveren.
Pardoen is daarentegen voorstander van het verspreiden van een krachtigere boodschap. “Bij voorlichters en hulpverleners, in scholen. Weg van de victim blaming die je nu nog veel ziet. In onze samenleving zit nog veel misogynie en angst voor seksualiteit van kinderen en jongeren. Dat toont zich in alles. Het is een van de oorzaken dat sexting slachtoffers kan maken.”
(1) https://www.vpngids.nl/veilig-internet/kind-en-jeugd/sexting-naaktfotos-jongeren/
(2) https://www.vpngids.nl/nieuws/de-kindertelefoon-meer-sexting-en-sextortion-tijdens-coronapandemie/
(3) https://www.vpngids.nl/veilig-internet/cybercrime/wat-is-sextortion/
(4) https://www.vpngids.nl/nieuws/tweede-kamer-akkoord-met-strenger-straffen-wraakporno/
(5) https://www.vpngids.nl/veilig-internet/cybercrime/wraakporno/
