De National Security Agency (NSA) heeft jarenlang diverse Europese bondgenoten bespioneerd. Het gaat om onder meer Nederland, Duitsland, Polen, Noorwegen en Zweden. Om dit te realiseren sloot de Amerikaanse geheime dienst een samenwerkingsovereenkomst met Denemarken. Dat schrijft de Deense publieke omroep DR op basis van een anonieme klokkenluider, afkomstig van de Deense militaire dienst Forsvarets Efterretningsjeneste (FE). Diverse bronnen hebben de berichtgeving over het onderwerp bevestigd tegenover de omroep.
De NSA en FE maakten in 2008 afspraken over het aftappen van Deense internetkabels, zodat de Deense geheime diensten hun werk konden doen. De inlichtingen- en veiligheidsdiensten vroegen de Amerikanen daarbij om technische en financiële hulp. In ruil voor deze steun mocht de NSA de kabels aftappen om inlichtingen te vergaren over voornamelijk Oost-Europese landen. De VS en Denemarken verwerkten de verzamelde gegevens gezamenlijk in een datacenter dat vlak bij de luchthaven van Kopenhagen lag. Medewerkers van de NSA reisden regelmatig naar Denemarken om het ‘hypermoderne’ datacentrum te bouwen.
Wat de Denen niet wisten was dat de Amerikaanse geheime dienst de samenwerking misbruikte om Denemarken en omringende landen af te luisteren. Landen als Duitsland, Polen, Frankrijk, diverse Scandinavische landen en Nederland werden op zodoende jarenlang in het geheim bespioneerd door de NSA. Welke informatie de Amerikanen exact vergaarden, is onbekend.
Volgens de klokkenluider die de Deense publieke omroep aanhaalt, een oud-medewerker van de FE, vertrouwde de NSA op het beruchte afluisterprogramma Xkeyscore om inlichtingen te verzamelen. Edward Norden, klokkenluider en voormalig medewerker van de NSA, vertelde in 2013 over het bestaan van dit programma. De NSA gebruikte zogeheten selectors om e-mails en chatberichten te doorzoeken. Een selector kan een e-mailadres zijn, maar ook een telefoonnummer, woonadres of IMEI-nummer van een smartphone. Met deze selectors werd relevante metadata opgeslagen.
De klokkenluider van de FE ontdekte dat bepaalde selectors waren waarmee de NSA heimelijk inlichtingen inwonnen over Europese processen en organisaties. Hij deelde zijn zorgen over de illegale praktijken via een intern rapport. Toen daar niets mee gebeurde, lekte hij de vertrouwelijke rapporten naar de Deense toezichthouder. Deze onderzocht de zaak en kwam tot de conclusie dat een deel van de selectors illegaal was. Het rapport leidde er afgelopen zomer toe dat diverse FE-functionarissen op non-actief werden gesteld.
Eén van de doelwitten die de NSA bewust bespioneerde, was het Deense defensiebedrijf Terma. Dat bedrijf was betrokken bij de aanschaf van een nieuw type straaljager in 2015 en 2016 om de F16 te vervangen. De Deense regering twijfelde destijds tussen de F35 van Amerikaanse makelij (ook wel bekend als de Joint Strike Fighter of JSF) en de Zweedse straaljager Saab-Gripen. Uiteindelijk viel de keuze op de F35. Welke informatie de Amerikaanse geheime dienst verzamelde van het Deense defensiebedrijf, wat ze daarmee wilde en of deze eraan heeft bijgedragen dat de keuze uiteindelijk op de JSF viel, is onbekend.
Volgens DR werden ook het ministerie van Financiën en het ministerie van Buitenlandse Zaken afgeluisterd met Xkeyscore.
De klokkenluider suggereert in het rapport dat ook Nederlandse instanties werden afgeluisterd met het spionageprogramma van de Amerikanen. De Volkskrant dook in het verhaal. Ondanks diens goede connecties bij de Nederlandse inlichtingendiensten slaagde het dagblad er niet in om te achterhalen welke informatie de NSA al die jaren heeft verzameld.
De Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten willen tegenover de krant niet bevestigen of ze daarvan op de hoogte waren. “Iedereen spioneert ”, zo reageerde een medewerker op nuchtere toon tegenover De Volkskrant.
Nederlandse inlichtingendiensten houden zich voornamelijk bezig met spionageonderzoek van vijandige statelijke actoren als Rusland, China, Iran en Noord-Korea. Een woordvoerder van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CITVD) zegt tegen De Volkskrant dat de contacten met buitenlandse toezichthouders goed zijn, maar dat specifieke informatie uit interne rapporten vanwege de vertrouwelijke aard niet gedeeld worden met inlichtingendiensten van bondgenoten.
