De controversiële chat control-wetgeving staat weer op de agenda van de Raad van Europa. Onder het Hongaarse voorzitterschap wordt op 4 september 2024 gewerkt aan uitwerking van de wetstekst. De wetgeving, die voorziet in de massale controle en scanning van privécommunicatie, wordt door veel privacy- en mensenrechtenorganisaties als een bedreiging gezien voor de fundamentele rechten van burgers. Eerder dit jaar werd het wetsvoorstel, mogelijk na aanleiding van hevige kritiek plots van de agenda afgehaald. De Raad werkt nu aan een herziene versie, maar experts blijven kritisch.
Tijdens de vorige stemming in de Raad van de Europese Unie in juni wisten tegenstanders van de wet een krappe blokkerende minderheid te vormen. Voorstanders van chatcontrole behaalden toen 63,7% van de vereiste 65% van de stemmen die nodig waren om een gekwalificeerde meerderheid te vormen. Sindsdien hebben regeringen die voorheen tegen waren, aangegeven in te zullen stemmen bij een volgende stemming. Volgens rapportage van Euractive zou ook Frankrijk om zijn en voor het voorstel in huidige vorm stemmen.
Sinds de vorige stemming zijn een aantal wijzigingen doorgevoerd waardoor alleen nog beeldmateriaal en URL’s door overheden gescand zouden worden onder de nieuwe wet. Desalniettemin zou de wet funest zijn voor de privacy die men geniet in privégesprekken in chat-apps, zo stellen mensenrechtenorganisaties en tegenstanders van de nieuwe wet. EU-politicus Patrick Breyer benadrukt dat massasurveillance geen goede benadering is voor het bestrijden van kinderpornografie en seksueel misbruik. Hij wijst erop dat het scannen van privéberichten en chats niet effectief is in het tegengaan van de verspreiding van kinderpornografisch materiaal (CSEM). Zo heeft Facebook al jaren een systeem van chatcontrole, maar het aantal geautomatiseerde meldingen blijft elk jaar stijgen, met een piek van 22 miljoen meldingen in 2021.
Breyer betoogt dat verplichte chatcontrole de daders, die dit materiaal opnemen en delen, niet zal opsporen. Deze daders maken geen gebruik van commerciële e-mail-, messenger- of chatdiensten, maar organiseren zich via zelfgeorganiseerde geheime fora zonder controlealgoritmen. Bovendien uploaden daders vaak beelden en video's in versleutelde archieven en delen ze alleen de links en wachtwoorden. Chatcontrole-algoritmen kunnen versleutelde archieven of links niet herkennen.
Ook vooraanstaand privacy-expert Alexander Hanff, die een thesis schreef over het onderwerp, wijst naar het gebrek aan bewijs dat het wetsvoorstel effectief zal zijn in de strijd tegen kinderpornografie en seksuele uitbuiting. Hij stelt dat het voorstel niet alleen massasurveillance mogelijk maakt, maar ook zal leiden tot het criminaliseren van consensuele seksuele inhoud. Ook stelt hij dat daadwerkelijke daders de controle waarschijnlijk zullen omzeilen door gebruik te maken van technologieën zoals VPN’s.
De komende maanden zijn allesbepalend voor het wetsvoorstel: op 10 en 11 oktober wordt verdere vooruitgang besproken en op 12 en 13 december zal worden gestemd over de definitieve tekst. Onder het huidige voorzitterschap van Hongarije, dat een sterke voorstander is van de maatregel, is de dreiging reëel dat de wetgeving wordt doorgevoerd zonder de noodzakelijke fundamentele herzieningen.
