Het Europees Parlement vindt het maar niks als overheden spyware als Pegasus gebruiken om burgers af te luisteren. Europarlementariërs pleiten voor strengere regels om kritische burgers en politieke tegenstanders tegen hun regering te beschermen. “Intussen ondermijnt men gewoon de democratie.”
Dat vertelt Sophie in ’t Veld, Europarlementariër voor D66, aan het Financieel Dagblad. Samen met haar CDA-collega Jeroen Lenaers is ze momenteel in Israël voor een bezoek aan NSO Group, het bedrijf dat verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van Pegasus.
Pegasus is software waarmee gebruikers op afstand mensen kunnen afluisteren. Met het spywareprogramma is het mogelijk om alle digitale communicatie binnen te halen en te lezen. Tevens is het mogelijk om foto’s, video’s, telefoonnummers, locatiegegevens, opgeslagen documenten en andere gevoelige data te bemachtigen. Telefoongesprekken afluisteren en de camera bedienen om stiekem schermafbeeldingen en video’s te maken, is eveneens mogelijk.
Sophie in ’t Veld is, net als Jeroen Lenaers, geen fan van spionagesoftware. Er zijn aanwijzingen dat Pegasus in de EU wordt gebruikt om Europese politici af te luisteren. De spionagesoftware is onder meer ingezet tegen Catalaanse, Spaanse en Britse politici. De spyware van NSO Group zou ook in Polen, Hongarije en Griekenland gebruikt zijn om kritische journalisten af te luisteren.
In ’t Veld en Lenaers zijn kritisch als het om het gebruik van spyware gaat. In hun ogen mag deze software alleen gebruikt worden om criminelen op te sporen en arresteren. Als voorbeeld nemen ze Ridouan Taghi. Het gerucht gaat dat de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) de telefoon van de hoofdverdachte in het Marengo-proces heeft afgeluisterd. “Taghi is waarschijnlijk de grootste misdadiger die we hebben en dan is dit legitiem”, zo zegt In ’t Veld tegen het Financieele Dagblad.
Overheden die spionagesoftware gebruiken tegen dissidenten, journalisten, rechters, vakbondsleiders en mensenrechtenactivisten, dat gaat In ’t Veld en Lenaers een stap te ver. Dit alles gebeurt volgens hen onder het mom van de nationale veiligheid. Ze noemen het “een nationale competentie” waar Brussel zich niet dient te bemoeien. “Maar intussen ondermijnt men gewoon de democratie”, aldus In ’t Veld.
Het Europees Parlement kondigde eind maart aan een onderzoek in te stellen naar Pegasus. 38 Europarlementariërs onderzoeken in hoeverre de spionagesoftware van NS Group wordt gebruikt om Europese politici, journalisten en activisten te monitoren. Sophie in ’t Veld is de voorzitter van de PEGA-onderzoekscommissie en hoopt begin volgend jaar de bevindingen te presenteren.
In juni sprak de commissie Chaim Gelfand, de juridisch adviseur van NSO Group. Hij vertelde dat minimaal vijf Europese lidstaten gebruikmaken van Pegasus. Om welke landen het gaat wilde hij niet zeggen. Gelfand hield tijdens de hoorzitting een betoog voor meer internationale regels en regulering.
Deze week is de Europese onderzoekscommissie in Israël om de CEO van NSO Group te ondervragen. Ook het ministerie van Defensie wordt bezocht om opheldering te geven over de inzet van Pegasus in Europa. Dat departement verstrekt exportvergunningen voor de spyware.
Hoewel het onderzoek van het Europees Parlement nog in volle gang is, spreekt In ’t Veld nu al van een “Europees Watergate-schandaal”. Het is bijna een jaar geleden dat 17 nieuwsorganisaties meldden dat Pegasus tussen 2016 en 2019 is gebruikt om ten minste 189 journalisten af te luisteren. Ook prominente figuren als de Franse president Emmanuel Macron, de voorzitter van de Europese Raad Charles Michel en de koning van Marokko Mohammed VI zouden met Pegasus bespioneerd zijn. Mogelijk zijn honderden, zo niet duizenden anderen eveneens in de gaten gehouden met de surveillancesoftware van NSO Group.
Lenaers valt haar bij. “Het gaat niet alleen om privacy en mensenrechten, maar heeft een breder effect. Dit werkt verkillend op hele beroepsgroepen. Als journalist of jurist ga je wel twee keer nadenken voor je kritiek uit op de overheid, als je ziet wat er met je collega’s gebeurt”, zo zegt de CDA’er.
In ’t Veld zegt dat er haast is geboden bij het onderzoek van het Europees Parlement. “Als NSO failliet gaat of wordt opgekocht, is alle informatie buiten bereik. Als Europarlement kunnen we betrokkenen niet verplichten tot medewerking noch ze onder ede horen. Dus moeten we zorgen dat we flexibel inspelen op nieuwe ontwikkelingen en veel zichtbaarheid generen bij het grote publiek. Dat kan disciplinerend werken bij NSO en zijn klanten.”
NSO Group heeft altijd ontkend dat Pegasus gebruikt wordt om burgers af te luisteren. “Onze technologieën worden dagelijks gebruikt om pedofilienetwerken en netwerken van drugs- en sekshandelaars op te rollen, vermiste en ontvoerde kinderen op te sporen, overlevenden op te sporen die onder ingestorte gebouwen vastzitten en het luchtruim te beschermen tegen verstorende penetratie door gevaarlijke drones”, aldus een woordvoerder van het Israëlische bedrijf in een statement en Amnesty International hebben op hun beurt NSO Group aangeklaagd. De mensenrechtenorganisatie wil dat er een “gronding en onafhankelijk onderzoek” komt naar handel en wandel van het Israëlische bedrijf. De VS heeft het beveiligingsbedrijf op een zwarte lijst geplaatst. Dat houdt in dat Amerikaanse bedrijven geen zaken mogen doen met NSO Group.
