De Socialistische Partij (SP) vraagt zich af waarom de regering en andere overheidsorganisaties tweets en andere openbare berichten op sociale media opslaan en verwerken. De partij vraagt zich af waarom verschillende overheidsinstanties dit mogen, terwijl dit niet is toegestaan voor de NCTV. Verder is de fractie benieuwd of en met welke instanties de verzamelde gegevens worden gedeeld.
Dat blijkt uit schriftelijke vragen (1) van Renske Leijten (SP) aan Alexandra van Huffelen, de staatssecretaris van Digitalisering.
Eerder deze maand schreven Trouw, iBestuur & Binnenlands Bestuur en AG Connect dat de Nederlandse overheid stiekem berichten en reacties van Nederlandse twitteraars (2) verzamelt. Op deze manier wilde het kabinet te weten komen hoe burgers denken over het overheidsbeleid. Naast publieke opinies verzamelden overheidsdiensten ook bijzondere persoonsgegevens als religieuze overtuiging, etnische afkomst, seksuele voorkeur en politieke opvattingen.
Onder meer het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en het ministerie van Landbouw peilden welke gevoelens er leefden in de samenleving door tweets te verzamelen.
Privacyexperts waren sceptisch over de werkwijze van het kabinet. Zij vertelden dat de overheid geen juridische grondslag heeft om tweets op grote schaal te verzamelen en bestuderen. Hoogleraar ICT en privaatrecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen Frederik Zuiderveen Borgesius benadrukte dat het een misverstand is om te denken dat de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) niet van toepassing zou zijn op openbare informatie.
Tweede Kamerlid Renske Leijten (SP) wil weten hoe de vork in de steel steekt en heeft daarom een aantal vragen op papier gezet. Ze vraagt aan staatssecretaris Van Huffelen op welke wettelijke basis het ministerie van SZW, de NVWA en de Belastingdienst openbare berichten op sociale media (3) mogen opslaan en verwerken.
In april 2021 ontdekte NRC dat de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) jarenlang informatie verzamelde (4) en deelde over vooraanstaande Nederlanders. Medewerkers van de dienst kregen de opdracht om met nepaccounts honderden politieke campagneleiders, religieuze voormannen en linkse en rechtse activisten te volgen op sociale media. Werknemers moesten achterhalen of en met wie ze getrouwd waren, hoeveel kinderen ze hadden en met wie ze omgingen. De conclusie was dat het toezicht op de NCTV juridisch gezien complex in elkaar steekt (5).
Leijten wil van de staatssecretaris horen wat het verschil is tussen het opslaan en verwerken van gegevens door ministeries en andere overheidsinstanties, en het opslaan en verwerken van gegevens door de NCTV, “waarbij het kabinet al heeft vastgesteld dat dit wettelijk niet toegestaan was”.
De SP’er laat er geen misverstand over bestaan dat zij het onwenselijk vindt dat de overheid gegevens van burgers opslaat en verwerkt, zonder hen hierover te informeren. Staatssecretaris Van Huffelen moet tekst en uitleg geven of zij denkt dat het noodzakelijk is om op deze schaal gegevens van mensen te verzamelen en bestuderen. Verder vraagt het Kamerlid of er meer overheidsinstanties zijn die op grote schaal gegevens van burgers vergaren en de desbetreffende data delen met andere organen of instanties.
“Op welke wijze worden verzamelde persoonsgegevens en gemaakte profielen bewaard en toegepast?”, zo wil Leijten weten van staatssecretaris Van Huffelen. Het Kamerlid vraagt zich hardop af in hoeverre uitlatingen op sociale media een goede en betrouwbare graadmeter zijn voor wat er in de samenleving heerst, in relatie tot het verdienmodel van deze platformen, waarbij algoritmes bepalen wat gebruikers te zien krijgen.
Waar de SP’er ook benieuwd naar is, is in welke mate het kabinet deze informatie gebruikt om beleid te formuleren. “Erkent u dat de fixatie op sociale media-uitingen een vertekend beeld kan opleveren van problematiek die speelt of in welke mate problematiek zich afspeelt, alsmede ook het niet signaleren van andere problemen?”. Tot slot vraagt Leijten of de staatssecretaris de vragen kan beantwoorden voor het nota-overleg over de begroting van digitale zaken.
https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/detail?id=2022Z19979&did=2022D42920
https://www.vpngids.nl/nieuws/overheid-verzamelt-stiekem-tweets-van-burgers/
https://www.vpngids.nl/privacy/social-media/
https://www.vpngids.nl/nieuws/kamer-wil-opheldering-over-spionagepraktijken-nctv/
https://www.vpngids.nl/nieuws/toezicht-op-nctv-is-juridisch-complex/
