Op de mobiele telefoons van twee leden van de subcommissie Veiligheid en Defensie (SEDE) is spyware aangetroffen. Waarom de telefoons besmet waren met spionagesoftware is onbekend. Andere parlementsleden krijgen het advies om hun smartphone te laten nakijken op de aanwezigheid van spyware. Dat bevestigt Delphine Colard, plaatsvervangend woordvoerder van het Europees Parlement, in een verklaring tegenover Politico (1).
De spionagesoftware werd afgelopen dinsdag ontdekt tijdens een routinecontrole. Leden van het Europees Parlement kunnen sinds het voorjaar van 2022 hun smartphone en andere werkapparatuur laten controleren op de aanwezigheid van spyware en andere malware. Sindsdien hebben er meer dan vijfhonderd controles plaatsgevonden voor zo’n tweehonderdvijftig Europarlementariërs.
Volgens de Belgische krant De Morgen (2) is subcommissievoorzitter Nathalie Loiseau (Renew) één van de leden waarvan de telefoon besmet is geraakt met spyware. “Gezien mijn verplaatsingen en de onderwerpen die ik behandel, laat ik gelukkig regelmatig mijn telefoons controleren. Zo heb ik begrepen dat een van hen is besmet met Pegasus”, zei ze volgens het dagblad in een interview met de Franse krant Le Point.
Colard wil niet bevestigen dat Loiseau één van de gedupeerden is waarvan de smartphone was besmet met spionagesoftware. Het enige dat hij erover kwijt wil is dat er op twee apparaten sporen van spyware zijn aangetroffen. “In de gegeven geopolitieke context en gezien de aard van de dossiers die worden gevolgd door de subcommissie Veiligheid en Defensie, wordt speciale aandacht besteed aan de toestellen van de leden van deze subcommissie”, aldus de plaatsvervangend woordvoerder over de kwestie.
Spyware is al jaren een heet hangijzer in Europa. Spionagesoftware wordt al geruime tijd gebruikt om kritische bestuurders, journalisten en mensenrechtenactivisten af te luisteren, waaronder politici uit Catalonië (3), Spanje (4), Griekenland (5), het Verenigd Koninkrijk (6), Frankrijk (7), Polen en Hongarije. Daarvoor werd de spyware Pegasus gebruikt, dat ontwikkeld is door het Israëlische bedrijf NGO Group.
Begin 2022 besloot het Europees Parlement om een onderzoekscommissie in te stellen (8). Het doel van de PEGA-commissie was om te achterhalen in hoeverre spyware als Pegasus werd gebruikt tegen de democratische oppositie. In maart werd Sophie in ’t Veld (toen nog lid van D66) benoemd tot rapporteur (9) van de onderzoekscommissie, Jeroen Lenaers (CDA) werd verkozen tot voorzitter.
In mei 2023 werd de definitieve versie van het onderzoeksrapport (10) gepresenteerd. De commissie kwam tot de conclusie dat er bewijs was dat vrijwel alle EU-lidstaten gebruikmaken van spionagesoftware als Pegasus, Predator en Hermit. Met name in Oost-Europese landen werd de spionagesoftware ingezet om leden van oppositiepartijen en critici van het regeringsbeleid af te luisteren.
De PEGA-commissie schreef in haar rapport dat het gebruik van spyware een gevaar vormt voor de democratie en een schending is van de privacy en andere de universele mensenrechten. Een verbod op het gebruik van spionagesoftware ging de commissie echter een stap te ver. “Spyware kan een doeltreffend instrument zijn om criminaliteit te bestrijden, maar wanneer het verkeerd wordt gebruikt door regeringen, vormt het een enorm risico voor de rechtsstaat en de grondrechten”, zo zei commissievoorzitter Lenaerts.
In plaats van een verbod formuleerde de commissie een aantal aanbevelingen om misbruik van spyware tegen te gaan. Om te beginnen mag spyware alleen in uitzonderlijke gevallen gebruikt worden. Het doel en het tijdsbestek van een afluisteroperatie moeten vooraf worden vastgelegd. Omdat het argument ‘nationale veiligheid’ te pas en onpas wordt gebruikt om de inzet van spyware te rechtvaardigen, moet er een gemeenschappelijke definitie van deze term komen.
Om illegale afluister- en spionagepraktijken aan het licht te brengen, wil de commissie dat er een EU Tech Lab wordt opgericht. Onderzoekers van het Tech Lab krijgen bevoegdheden om digitaal forensisch onderzoek te verrichten. Tot slot moet er een diepgaand onderzoek worden gedaan naar de exportvergunningen van spyware. Europa moet daarbij optrekken met de VS en een gezamenlijke strategie formuleren die misbruik van spionagesoftware voorkomt. Ook moeten er gesprekken met Israël en andere landen worden gevoerd over de ontwikkeling, inzet en export van spyware.
In juni 2023 stemde een meerderheid van het Europees Parlement in (11) met de aanbevelingen van de PEGA-commissie.
(1) https://www.politico.eu/article/parliament-defense-subcommittee-phones-checked-for-spyware/
(2) https://www.demorgen.be/nieuws/spyware-gevonden-op-toestellen-commissieleden-veiligheid-en-defensie-europees-parlement~b9765b93/
(3) https://www.vpngids.nl/nieuws/catalaanse-politici-afgeluisterd-met-pegasus/
(4) https://www.vpngids.nl/nieuws/spaanse-premier-afgeluisterd-met-pegasus/
(5) https://www.vpngids.nl/nieuws/griekse-oppositieleider-afgeluisterd-met-spyware-parlement-wil-antwoorden/
(6) https://www.vpngids.nl/nieuws/ook-britse-politici-bespioneerd-met-pegasus/
(7) https://www.vpngids.nl/nieuws/macron-en-koning-van-marokko-afgeluisterd-met-pegasus/
(8) https://www.vpngids.nl/nieuws/europees-parlement-wil-onderzoek-naar-gebruik-spyware-door-europese-overheden/
(9) https://www.vpngids.nl/nieuws/sophie-in-t-veld-benoemd-tot-rapporteur-pegasus-onderzoek/
(10) https://www.vpngids.nl/nieuws/pega-commissie-akkoord-met-eindrapport-over-spyware/
(11) https://www.vpngids.nl/nieuws/europees-parlement-stemt-in-met-strengere-eisen-voor-gebruik-spyware/
