Zijn Stablecoins en Starlink de stille revoluties van dit decennium? Twee technische doorbraken die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben, maar wel degelijk een diepe overeenkomst delen: ze ondermijnen de fundamenten van bestaande, nationale systemen. Echte globalisering dus. Waar Starlink landsgrenzen en nationale controle over communicatie vervaagt, doen Stablecoins hetzelfde met geld en financiële macht. Beiden zetten gevestigde instituties buitenspel en geven burgers overal ter wereld nieuwe instrumenten in handen. En juist daarin ligt hun disruptieve kracht.
Tot nu toe betekende ‘digitalisering’ vaak het digitaliseren van bestaande processen en organisaties: papieren formulieren werden pdf’s, fysieke loketten werden websites en banktransacties werden internetbankieren. Handig, maar het bleef in wezen dezelfde wereld – alleen sneller en efficiënter.
Stablecoin en Starlink markeren een fundamenteel ander moment. Dit is de échte doorbraak van digitalisering: een nieuwe wereld die mogelijk is omdat we inmiddels zo ver zijn gedigitaliseerd. Niet langer een digitale laag over oude processen, maar volledig nieuwe structuren – digital native – die de traditionele wereld vervangen. Het verschil tussen ‘gedigitaliseerde’ bestaande processen en systemen versus een volledig nieuwe digitale werkelijkheid.
Een Stablecoin is een digitale munt die gekoppeld is aan een stabiele waarde – meestal de Amerikaanse dollar, maar soms ook de euro of goud. Anders dan Bitcoin of Ethereum is het doel van Stablecoin juist gegarandeerde stabiliteit: één digitale dollar blijft gegarandeerd een dollar waard. Stablecoins vormen de brug tussen traditionele, door nationale banken gesteunde financiële systemen en de grenzeloze, globale wereld van cryptovaluta en blockchain.
In plaats van een bankrekening bij een lokale bank, heb je een smartphone en internetverbinding nodig. Daarmee kan je digitale dollars ontvangen, opslaan en versturen – onafhankelijk van in welk land je woont of welke bank je (niet) vertrouwt. Met de komst van digitale simkaarten (eSIMs) en internationale aanbieders die wereldwijd data leveren, wordt dus zelfs de rol van telecombedrijven minder relevant. Net als banken verliezen ook zij hun positie als nationale poortwachters. Bedrijven als Starlink, Airalo en Helium zijn internationale digitale-first alternatieven die rechtstreeks toegang geven tot netwerken – zonder tussenkomst van nationale partijen.
De kracht van Stablecoins wordt zichtbaar als je kijkt naar de concrete voordelen:
Financiële inclusie: Wereldwijd hebben miljarden mensen geen toegang tot een bankrekening. Voor hen biedt een Stablecoin-wallet op hun telefoon ineens de mogelijkheid om geld te ontvangen, sparen en betalingen te doen. Een digitale dollar is in veel landen betrouwbaarder dan de lokale munt of een corrupte bank.
Grensoverschrijdende handel: Voor kleine ondernemers is internationale handel vaak duur en omslachtig. Stablecoins maken het mogelijk om direct wereldwijd betalingen te ontvangen zonder hoge wisselkosten of onbetrouwbare tussenpartijen.
Bescherming tegen inflatie: In landen als Venezuela, Turkije of Nigeria verdampt spaargeld razendsnel door hyperinflatie. Een Stablecoin gekoppeld aan de dollar biedt mensen bescherming en zekerheid – letterlijk levensreddend.
Digitale soevereiniteit: Stablecoins geven individuen directe controle over hun eigen bezit, zonder afhankelijk te zijn van banken of staten. Dat opent kansen, maar zet tegelijkertijd de geopolitieke verhoudingen op scherp.
Een ander cruciaal aspect is dat transacties met Stablecoins peer-to-peer verlopen. Gebruikers wisselen direct onderling waarde uit via een blockchain als digitale boekhouding, zonder tussenkomst van een bank. Deze betalingen zijn razendsnel en kennen nauwelijks transactiekosten. Daarmee verdwijnt het belangrijkste verdienmodel van banken: het innen van kosten op betalingsverkeer en internationale transfers. En dus ook de controle daarop.
Banken kijken met argwaan naar Stablecoins. Hun traditionele rol als poortwachter van geldstromen wordt uitgehold en hun inkomstenstromen staan onder druk. Ook overheden zien Stablecoins als een bedreiging, omdat betalingen een vorm van anonimiteit terugkrijgen die doet denken aan ouderwets contant geld. Daarmee verliezen niet alleen banken, maar ook staten hun grip op het betalingsverkeer – en dus op toezicht, belastinginning en controle.
Deze ontwikkeling is niet beperkt tot communicatie en betalingen. Soevereiniteit wordt steeds vaker digitaal ingevuld. Estland loopt hierin voorop: het land biedt een digitaal staatsburgerschap aan, zonder fysiek in Estland te wonen. Daarmee is het mogelijk om als ‘virtuele Estlandse burger’ toegang te krijgen tot overheidsdiensten, bedrijfsregistratie en zelfs de Europese markt.
Nog recenter accepteert Malta officieel DAO’s (Decentralized Autonomous Organizations) bij hun Kamer van Koophandel als rechtsgeldige, digitale bedrijven. Daarmee erkent een EU-lidstaat organisaties die volledig digitaal en autonoom bestaan – los van traditionele staatsgrenzen. Het contrast is groot, want elders binnen de EU heerst juist grote politieke reserve tegenover digitale identiteiten, munten en bedrijven die buiten nationale controle vallen.
Met Stablecoins komt de vraag op tafel: welke munt zal uiteindelijk de drager worden van dit nieuwe systeem? Voorlopig is dat de Amerikaanse dollar. De meeste Stablecoins zijn dollar-gedekt en zolang de VS diepe kapitaalmarkten, militaire slagkracht en geopolitieke invloed heeft, blijft die positie sterk. Toch zien we barstjes in die dominantie.
China duwt de yuan stap voor stap richting internationalisering, inclusief een eigen digitale variant, de e-CNY. De eerste concrete stap richting politieke acceptatie van Stablecoins werd juist weer in de VS gezet. Trump zette de deur op een kier om Stablecoins te erkennen. Hij begrijpt het geopolitieke belang voor de VS en vooral voor de dollar: beter de Amerikaanse munt in digitale vorm dominant houden, dan die macht kwijtraken aan concurrenten.
De euro mist door politieke versnippering en gebrek aan militaire en geopolitieke macht de aantrekkingskracht van de dollar. De oude ECU – een mandje van sterke nationale munten – was een robuuster instrument dan de huidige euro, een politiek compromis dat de nationale behoeften van geen enkel Europees land volledig invult. De ECU bood die ruimte en flexibiliteit wél en gaf daarmee stabiliteit. De EEG als economisch samenwerkingsverband van landen met hun eigen munten en geopolitiek, was achteraf beter dan de huidige EU: een dure machteloze ‘vakbond’ van landen, een technocratisch moloch dat geopolitiek nauwelijks iets in de melk te brokkelen heeft.
Als we nog verder uitzoomen, zien we dat de dominantie van financiële machten en valuta’s zelden eeuwig is. Historisch bekeken duren zulke hegemonieën vaak zo’n 250 jaar: staten, families, banken en netwerken die de wereldorde financieel domineren, verliezen uiteindelijk hun positie. Rond 250 jaar geleden begon de Amerikaanse en daarmee de dollar-dominantie, met grote bankfamilies op de achtergrond. Die cyclus loopt op zijn eind. Het past in het patroon van lange golfbewegingen dat ook in economie (Kondratieff) en geopolitiek zichtbaar is. Stablecoins zouden dus niet zomaar een technische innovatie kunnen zijn, maar een signaal dat een nieuw financieel tijdperk zich aandient.
“De paradox is duidelijk: voor burgers betekenen stablecoins vrijheid, zekerheid en inclusie. Voor staten en instituties betekenen ze verlies van verworven macht en controle. De grote vraag is hoe deze spanning zich de komende jaren zal ontwikkelen.”
