In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober vergelijken we in deze verkiezingsspecial de standpunten van de acht grootste partijen volgens de peilingen. In deze editie zetten we de digitaliseringsagenda’s van GroenLinks-PvdA (GL-PvdA) en de VVD naast elkaar.
Disclaimer: de vergelijking is uitsluitend gebaseerd op de verkiezingsprogramma’s, niet op andere uitlatingen van partijleiders of fractieleden.
Beide partijen erkennen dat digitalisering de overheid efficiënter en toegankelijker kan maken, maar hun benadering verschilt sterk. GL-PvdA pleit voor een centrale regie via een Minister van Digitale Zaken en wil wettelijk vastleggen dat er altijd een niet-digitaal alternatief moet zijn. Daarnaast moet een Digitale Comptabiliteitswet zorgen voor overzicht in de overheids-ICT. De menselijke maat staat voorop: beslissingen mogen nooit volledig door algoritmes worden genomen.
De VVD kiest juist voor een kleinere, effectievere overheid naar voorbeeld van Singapore en Estland. AI moet volop worden ingezet om de kwaliteit en efficiëntie van de overheid te verbeteren, waarbij ambtenaren worden omgeschoold. Fysieke loketten blijven beschikbaar, maar de nadruk ligt op digitale diensten die begrijpelijk en gebruiksvriendelijk zijn. Een rijksbreed ICT-team moet falende projecten vlot trekken en software-inkoop centraliseren.
Ook op het thema AI lopen de accenten uiteen. GL-PvdA ziet kansen, maar legt nadruk op regulering en ethiek. Riskante toepassingen zoals realtime gezichtsherkenning moeten verboden worden en AI-content moet altijd herkenbaar zijn. Het verplicht afstaan van data voor trainingsdoeleinden wijst de partij af. Tegelijk wil GL-PvdA investeren in een AI-fabriek in Groningen, waar experimenten plaatsvinden met respect voor privacy en auteursrecht. Daarbij wordt ook de duurzaamheidskant benadrukt: het hoge energieverbruik van AI mag niet genegeerd worden.
De VVD kijkt vooral naar AI als motor voor economische groei. Het partijprogramma spreekt over een AI-gigafabriek en een nationale AI-hub, geïnspireerd op Franse initiatieven, zodat Nederland concurrerend blijft ten opzichte van de VS en China. AI moet breed worden toegepast, van mkb-ondersteuning tot opsporing en het terugdringen van dierproeven. In Brussel pleit de VVD voor versoepeling van wetgeving zoals de AI-act en de GDPR, om innovatie niet te belemmeren.
Op cybersecurity liggen de prioriteiten dichter bij elkaar, al verschillen de accenten. GL-PvdA wil online criminaliteit aanmerken als high impact crime en de politie meer capaciteit geven. Ook pleit de partij voor een meldplicht voor platforms bij signalen van seksueel misbruik, en voor een nationaal expertisecentrum tegen desinformatie. Privacy krijgt een centrale plek: de handel in persoonsgegevens wordt verboden en het digitaal briefgeheim, inclusief end-to-end encryptie, wordt wettelijk vastgelegd.
De VVD zet sterker in op geopolitieke dreigingen en weerbaarheid. De inlichtingendiensten krijgen meer middelen en lichter toezicht bij operaties tegen buitenlandse dreigingen. Bedrijven moeten beter beschermd worden tegen ransomware en krijgen snelle hulp na aanvallen. Daarnaast wil de VVD wetgeving die slachtoffers meer zeggenschap geeft over deepfakes, en moeten schadelijke algoritmes die polarisatie bevorderen worden verboden. Elk huishouden moet bovendien voorbereid zijn op digitale storingen en 72 uur zelfvoorzienend kunnen functioneren.
GL-PvdA richt zich in haar digitaliseringsagenda vooral op publieke controle, bescherming van rechten en sociale rechtvaardigheid, terwijl de VVD kiest voor economische kansen, efficiëntie en technologische groei. Waar beide partijen elkaar vinden in de noodzaak van digitale autonomie en cybersecurity, laten ze een duidelijk verschillende visie zien op de rol van de overheid en de manier waarop AI moet worden ingezet.
Dit artikel is (deels) tot stand gekomen met behulp van AI, op basis van [GroenLinks-PvdA: Een nieuwe start voor Nederland en VVD: Sterker uit de storm].
