In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober vergelijken we in deze verkiezingsspecial de standpunten van de acht grootste partijen volgens de peilingen. In deze editie zetten we de digitaliseringsagenda’s van BBB en D66 naast elkaar.
Disclaimer: de vergelijking is uitsluitend gebaseerd op de verkiezingsprogramma’s, niet op andere uitlatingen van partijleiders of fractieleden.
Beide partijen willen een overheid die burgers beter en begrijpelijker bedient, maar leggen de accenten anders.
BBB pleit voor eenvoud en toegankelijkheid, met speciale aandacht voor mensen met een beperking. Digitale loketten moeten laagdrempelig zijn en vitale infrastructuur zoveel mogelijk in Nederlandse of Europese handen blijven. Falen van ICT-projecten moet systematisch worden getoetst en nieuwe systemen moeten draaien op open source en open standaarden.
D66 kiest voor sterkere centrale regie. Het motto is “Baas over eigen bits”: Nederland moet digitaal onafhankelijk worden van Amerikaanse en Chinese techbedrijven. Een Minister voor Technologie & Innovatie krijgt hierin de coördinerende rol, waarbij de overheid ook als launching customer optreedt voor Europese alternatieven. Toegankelijkheid is een kernwaarde, en de menselijke maat moet wettelijk worden gegarandeerd.
Zowel BBB als D66 zien de kansen én risico’s van AI, maar ze plaatsen verschillende accenten.
BBB wil investeren in een Nederlands AI-netwerk en zelfs een AI-fabriek in Groningen, waarbij Defensie ook een rol speelt. Toepassing door de overheid mag alleen onder menselijk toezicht en met nadruk op begrijpelijkheid en privacy. Risicovolle toepassingen zoals gezichtsherkenning worden beperkt of verboden; deepfakes zonder toestemming zijn strafbaar.
D66 ziet AI als strategische sleuteltechnologie en wil dat Nederland koploper wordt in waardengedreven en verantwoorde AI. Menselijke controle (“human-in-the-loop”) is altijd vereist. De partij wil streng toezicht en duidelijke rechten voor burgers, zoals auteursrecht op eigen gezicht en stem. Toegang tot halfgeleiders en software wordt gezien als een strategische kwestie, en misbruik van AI – zoals deepfakes – wordt aan banden gelegd.
Cyberveiligheid is voor beide partijen een prioriteit, al verschillen hun strategieën.
BBB pleit voor gerichte investeringen, waarbij Nederlandse bedrijven voorrang krijgen bij publieke projecten. Cyberbewustzijn moet breed worden gestimuleerd: educatie begint al op de basisschool en loopt door tot het mbo en hbo. Europese regels als NIS2 worden zonder extra nationale lasten uitgevoerd. Privacy wordt versterkt via onafhankelijke toezichthouders en jongeren krijgen extra bescherming, onder meer via leeftijdsverificatie.
D66 ziet digitale veiligheid als een basisbehoefte. De partij zet in op preventie, digitaal politiewerk en strengere straffen voor cybercriminelen. Toezicht op grote techbedrijven wordt fors uitgebreid, en de politie krijgt meer capaciteit voor digitale opsporing. Daarnaast wil D66 sociale maatregelen, zoals media-educatie tegen online misleiding. Kinderen en kwetsbaren krijgen extra bescherming tegen schadelijke algoritmen en deepfakes.
Op het gebied van privacy hebben beide partijen stevige ambities, maar met een andere invalshoek.
BBB legt nadruk op digitale soevereiniteit. Overheidsdata moet in Nederlandse of Europese handen blijven, digitale grondrechten worden in de Grondwet verankerd en privacywaakhonden binnen instellingen krijgen een sterke rol. Handel in persoonsgegevens en gezichtsherkenning wordt grotendeels verboden.
D66 introduceert het principe “Baas over eigen bits”. Burgers moeten meer zeggenschap krijgen over hun data en zelfs een veto op gebruik en verwerking. Profilering op basis van etniciteit of mentale gezondheid wordt wettelijk verboden. Privacy-by-design wordt verplicht voor AI, apps en datasystemen, en burgers krijgen een sterk recht op vergetelheid – ook kinderen.
Tot slot verschillen de partijen in hun visie op digitale innovatie.
BBB koppelt digitalisering sterk aan nationale autonomie. Een Nationale Investeringsbank voor innovatie moet het mkb en strategische sectoren ondersteunen, met nadruk op open source en samenwerking tussen overheid, bedrijven en kennisinstellingen. Glasvezel en regionale digitalisering krijgen prioriteit. Innovaties worden getoetst op begrijpelijkheid en menselijke maat.
D66 plaatst digitalisering in een breder maatschappelijk kader. Ook hier komt een Nationale Investeringsbank, maar dan voor de grote transities: klimaat, digitalisering en circulaire economie. De overheid gaat kennisclusters organiseren rond sleuteltechnologieën zoals AI, chips en cyberweerbaarheid. Innovatiebeleid moet niet alleen economische groei opleveren, maar ook sociale mobiliteit en Europese waarden versterken.
Dit artikel is (deels) tot stand gekomen met behulp van AI, op basis van [BBB: BBB Levert en D66: Het kan wél].
