Nadat in februari van dit jaar het Amerikaanse Copyright Office een oordeelde velde over door kunstmatige intelligentie (“AI”) gegenereerde tekeningen in het stripboek Zarya of the Dawn, was het nu de beurt aan een reguliere Amerikaanse rechter (1) na een beroep tegen een afwijzing door het Copyright Office in een andere kwestie. Beiden komen ze in de kern tot dezelfde conclusie: werken die tot stand zijn gekomen zonder enige menselijke inbreng worden niet beschermd door het auteursrecht.
De zaken vertonen wel enkele substantiële verschillen en creëren zeker geen definitieve duidelijkheid over de vraag of en de mate waarin bescherming van met behulp van AI gegenereerde voortbrengselen auteursrechtelijk beschermd kunnen worden.
In de kwestie over Zarya of the Dawn werd in eerste instantie volledig auteursrecht toegekend aan Kristina Kashtanova die de aanvraag voor auteursrechtelijke bescherming deed. Pas toen het US Copyright Office via publicaties op social media bekend werd met het feit dat bij de creatie van het stripboek voor de afbeeldingen gebruik was gemaakt van de AI tool van Midjourney, werd tot heroverweging overgegaan. Kashtanova claimde primair dat ze auteur was van het volledige werk en dat Midjourney slechts als een ‘assisterend gereedschap’ was ingezet.
Het Copyright Office stelde voorop dat uitgangspunt is dat slechts menselijke creaties auteursrechtelijk beschermde werken kunnen zijn. Bij de beoordeling van het auteursrecht op de afbeeldingen maakte het Copyright Office een analyse van de werking van Midjourney. Het proces start met de gebruiker die een vraag stelt / opdracht geeft: de ‘prompt’. Op basis van die prompt worden 4 afbeeldingen gegenereerd gebaseerd op de trainingsdata van Midjourney Daaruit kan een afbeelding gekozen worden die verder bewerkt kan worden aan de hand van nieuwe prompts. Kashtanova stelde dat ze om tot een bruikbare afbeelding te komen een proces van trial-and-error doorliep, waarin ze honderden zo niet duizenden prompts invoerde, die uiteindelijk tot een perfecte weergave van haar visie leidden.
Het Copyright Office stelde dat hoewel de initiële en aanvullende prompts invloed kunnen hebben op de vervolgafbeeldingen, de gebruiker de uitkomst niet bepaalt, omdat het voor de gebruiker niet mogelijk is om te voorspellen wat Midjourney zal creëren. Het Copyright Office maakte de vergelijking met een gedetailleerde instructie aan een kunstenaar om een bepaald soort werk te maken. De auteursrechten op dat werk zouden dan in beginsel bij de kunstenaar rusten en niet bij degene die de instructies verzint. Ook het feit dat Kashtanova veel tijd en moeite in het (doen) genereren van de afbeeldingen had gestopt werd niet relevant geacht. Ook dit sluit aan bij vaste Amerikaanse copyright jurisprudentie die “sweat of the brow” niet relevant acht voor bescherming maar in plaats daarvan (een minimum aan) menselijke creativiteit eist.
In de meest recente kwestie, werd een afwijzing door het Copyright Office van auteursrecht op een door AI gegenereerd voortbrengsel ter discussie gesteld door de aanvrager, Stephen Thaler.
Stephen Thaler is de eigenaar van een AI systeem genaamd “The Creativity Machine”. Thaler claimde dat zijn Creativity Machine het werk getiteld “A Recent Entrance to Paradise” autonoom had gecreëerd en dat van traditioneel menselijk auteurschap geen sprake was. Thaler stelde zich op het standpunt dat het auteursrecht op voortbrengselen van AI Tools desondanks aan de eigenaar van deze tools toekomt via een “work for hire”-constructie naar Amerikaans recht. Anders dan in de Zarya of the Dawn-kwestie, was dus niet de (mate van) menselijke inbreng relevant, maar de principiële vraag wie de eigenaar van een door AI gegenereerd werk is. De Amerikaanse rechter oordeelde echter dat aan de eigenaarsvraag via een work for hire constructie of anderszins, de vraag vooraf gaat of sprake is van een auteursrechtelijk beschermd werk. Die vraag moest volgens de rechtbank ontkennend beantwoord worden bij gebreke van menselijke inbreng.
De hier voorgelegde kwestie is dus eigenlijk minder interessant dan de Zarya of the Dawn zaak waarin enige menselijke inbreng wel degelijk in de beoordeling was betrokken. Dát het laatste woord over de vraag of samenwerking tussen mens en AI-machine tot auteursrecht kan leiden zeker nog niet gesproken is blijkt wel uit het volgende sprekende citaat uit het oordeel van de Amerikaanse rechtbank:
“Undoubtedly, we are approaching new frontiers in copyright as artists put AI in their toolbox to be used in the generation of new visual and other artistic works. The increased attenuation of human creativity from the actual generation of the final work will prompt challenging questions regarding how much human input is necessary to qualify the user of an AI system as an “author” of a generated work, the scope of the protection obtained over the resultant image, how to assess the originality of AI-generated works where the systems may have been trained on unknown pre-existing works, how copyright might best be used to incentivize creative works involving AI, and more.”
De betrokkenheid van AI bij een creatieproces zal IE-juristen dus ongetwijfeld nog veel hoofdbrekens bezorgen, niet in de laatste plaats vanwege bewijskwesties. Aan het eindresultaat van een werk is immers niet in éen oogopslag te zien of en in welke mate AI aan het resultaat heeft bijgedragen. Interessant in dat kader is dat de auteur van het stripboek Zarya of the dawn in eerste instantie probleemloos als auteursrechthebbende op het gehele werk werd aangemerkt. Pas toen het US Copyright Office via publicaties op social media bekend werd met het feit dat bij de creatie van het stripboek voor de afbeeldingen gebruikt gemaakt was van de AI tool van Midjourney, werd tot heroverweging overgegaan.
Overigens kent Nederland geen systeem van registratie van auteursrechtelijke werken zoals in de VS. Ook in de VS is registratie geen voorwaarde voor het ontstaan van auteursrecht, wel om het in rechte te handhaven.
Thaler v. Perlmutter, Register of Copyrights and Director of the United States Copyright Office, et al. Civil Action No. 22-1564 (BAH) Decided: 18 August 2023.
