Als het aan Autoriteit Financiële Markten (AFM) ligt, kan ze in de nabije toekomst bij iedereen die in de financiële sector actief is over de schouder meekijken. Door meer data te vergaren over de werkwijze van financiële instellingen, wil de toezichthouder misstanden eerder constateren en kunnen ingrijpen. De sector is bang dat de toezichthouder ongebreidelde macht krijgt. Demissionair minister van Financiën Wopke Hoekstra wil eerst goed zicht hebben op de nalevingskosten en wat de gevolgen zijn de privacy. Dat schrijft het Financieele Dagblad op basis van meerdere gesprekken met vooraanstaande personen uit de financiële sector.
Een woordvoerder van de AFM benadrukt dat de plannen ‘van wezenlijk belang’ zijn. De bedrijven waarop de AFM toeziet zetten immers ook vol in op het verzamelen van data. “Als de AFM hier onvoldoende in meegaat, zal het steeds lastiger worden om risico’s en problemen tijdig te zien en aan te pakken”, zo vertelt de woordvoerder.
Door meer data te verzamelen en in real-time over de schouder van partijen in de financiële sector mee te kijken, wil de AFM het toezicht efficiënter maken. Tevens denkt ze hierdoor beter en sneller te kunnen optreden bij misstanden, wat in het voordeel is van consumenten. De toezichthouder wil onder meer kunnen controleren of een kredietverstrekker niet te veel geld uitleent, of het bestedingsdoel en de looptijd van een lening (zoals een hypotheek) niet afwijken, en of geldverstrekkers mensen die tegen betalingsproblemen aanlopen voldoende helpen.
Verder wil de AFM kleine beleggers en Nederlanders die voor het eerst beleggen beschermen tegen marktmanipulatie op obligatiebeurzen. Daarvoor wil de toezichthouder rechtstreeks informatie ontvangen over transacties, koersen en biedingen. Om te voorkomen dat het misgaat bij accountants, moeten zij informatie verstrekken over opdrachtaanvaarding, urenbesteding, risico-inschatting en de inzet van kwaliteitscontroles.
Niet iedereen juicht de plannen van de AFM toe. Advocaat Christian Wulf van Hart Advocaten vergelijkt de plannen van de toezichthouder met preventief fouilleren. Volgens hem wil de AFM ‘gewenst gedrag afdwingen’ voordat er daadwerkelijk iets aan de hand is. Zelf denkt hij dat dit te ver gaat en voorziet hij problemen. “Informele beïnvloeding kan niet door de rechter worden getoetst”, zegt hij tegen het Financieele Dagblad.
De AFM benadrukt dat ze nu ook al regelmatig in een informele setting met bedrijven om tafel zit. Zo wil de toezichthouder proactief ingrijpen als dat nodig is. Door extra informatie te vergaren moet duidelijk maken welke risico’s beter in kaart gebracht dienen te worden. Wulf zegt niet dat hij tegenstander is van het identificeren van risico’s, “maar de vraag is wel of meer informele beïnvloeding buiten de rechter om proportioneel is”.
Hoogleraar financieel toezichtrecht aan de Vrije Universiteit en advocaat Bart Joosen zegt dat de AFM nu ook al intensief monitort. Hij is niet zozeer tegenstander van de plannen van de toezichthouder, maar wijst erop dat ‘goed en duidelijk beleid’ noodzakelijk is. “Het zou goed zijn als hier beleidsregels voor komen, waarin exact wordt geopenbaard hoe de AFM de gegevens gaat gebruiken, en wanneer iets te ver gaat. Op die manier formaliseer je het, zo van: hier kunt u ons aan houden.”
Demissionair minister van Financiën Wopke Hoekstra trapt op de rem en wil eerst meer duidelijkheid over de nalevingskosten en wat voor de impact de plannen van de AFM op de privacy van Nederlanders heeft. De toezichthouder stelt dat data nu al geanonimiseerd binnenkomt. Het is echter de vraag of deze gegevens niet herleidbaar zijn tot individuele burgers.
Telecombedrijven spraken hun zorgen uit toen het kabinet providers vorig jaar verplichtte om zendmastdata te delen met het RIVM als er een pandemie is. Anonimiteit was niet gegarandeerd en in theorie was het mogelijk om individuele personen te achterhalen. De AFM voert momenteel gesprekken met het ministerie van Financiën over privacy.
De financiële sector vreest dat de plannen van de toezichthouder bakken met geld gaat kosten. Ondernemers moeten hun systemen aanpassen zodat de AFM van iedereen dezelfde gegevens automatisch binnenkrijgt. De waakhond verwacht dat als de systemen eenmaal zijn aangepast dat de nalevingskosten omlaag zullen gaan, omdat de binnengekomen data efficiënter wordt verwerkt.
Joosen vermoedt dat het nog wel even gaat duren voordat de AFM haar plannen kan realiseren. Daarvoor is namelijk een wetswijziging nodig, en het is op dit moment nog onduidelijk of het ministerie van Financiën dit zal ondersteunen.
