De Europese Commissie gaat TikTok-moederbedrijf ByteDance onderzoeken. Onder meer het verslavende design van de software en het gebrek aan transparantie van het advertentiemodel staan centraal. TikTok is het tweede bedrijf dat door de Commissie wordt onderzocht, maar zal volgens expert Menno Weij zeker niet de laatste zijn.
De Europese Commissie neemt ByteDance onder de loep voor mogelijke schending van de Digital Services Act (DSA). Algoritmes zijn mogelijk te verslavend en er is mogelijk te weinig transparantie over het advertentiemodel van TikTok.
De DSA ging op 17 februari in. De richtlijn moet het internet een veiligere plek maken voor Europese burgers. De DSA stelt regels voor online platforms om gebruikers te beschermen. Voor zeer grote online platforms en zoekmachines - denk aan de sites met meer dan 45 miljoen gebruikers in de EU - gelden extra strenge regels. Deze ‘very large online platforms’ (VLOPs) kunnen worden vervolgd door de Commissie. Afgelopen december gebeurde dat voor het eerst, toen aangekondigd werd dat X onderzocht zou worden op grond van desinformatie (1).
Eén van de gronden voor het onderzoek is de mogelijke verslavende werking van TikTok op haar gebruikers (2). Dit wordt ook wel het “Rabbit hole” effect genoemd. Hoewel de verslavende werking van de app al langer bekend is (3), is de app met de inwerkingtreding van de DSA mogelijk in overtreding.
Een andere grond voor het onderzoek is het gebrek aan transparantie van de advertenties die op het platform worden getoond. De verplichting tot transparantie heeft als doel misinformatie tegen te gaan. TikTok wordt ervan beschuldigd geen controleerbare database voor onderzoekers te hebben opgesteld. Als TikTok niet voldoet aan de DSA, kan de Commissie een boete opleggen tot 6 procent van de mondiale jaaromzet of dwangsommen tot 5 procent van de gemiddelde dagelijkse inkomsten.
Menno Weij, partner tech & privacy law bij BDO Legal, is sceptisch over het onderzoek “Hoewel de DSA een voorbeeld is van sterke Europese wetgeving, zijn de artikelen die ten grondslag liggen aan het onderzoek vrij algemeen opgetuigd.” Hij wijst op de beperkte strekking van de verplichtingen uit de DSA. “Deze strekken slechts tot het maken van risico analyses, het rapporteren daarvan en het nemen van maatregelen.”
In hoeverre de verslavende software zelf een schending van de DSA oplevert is dus nog maar net de vraag. Verder twijfelt Weij of de Commissie het mandaat dat de DSA aan haar opdraagt waar kan maken. “Ik vind het goed dat we gaan paal en perk stellen aan big tech, maar dit is slechts het begin.” Hij voorspelt dat de zaak tot aan de hoogste rechter zal worden aangevochten. Daarnaast is het formele onderzoek niet gebonden aan een bepaalde termijn.
De boodschap van de Commissie is echter duidelijk: de jacht op VLOPs die zich niet aan de DSA houden is geopend. Met de volledige inwerkingtreding van de DSA is het volgens Weij een kwestie van tijd voordat andere VLOPs of zoekmachines zullen worden aangesproken. “Ik voorspel dat Google de volgende is” aldus Weij.
(1) https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_6709
(2) https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_24_926
(3) https://www.frankwatching.com/archive/2021/10/20/tiktok-algoritme-rabbit-holes/
