Het ministerie van Financiën heeft in twee internetconsultaties voorgesteld dat de financiële toezichthouders Autoriteit Financiële Markten (AFM) en De Nederlandsche Bank (DNB) op grote schaal persoonsgegevens van klanten mogen gaan opvragen bij financiële instellingen zoals banken. Privacy First heeft deelgenomen aan beide consultaties[*] en heeft zware kritiek op de voorstellen, nu beide toezichthouders al op grote schaal persoonsgegevens verwerken zonder dat daar publieke verantwoording over wordt afgelegd.
Op dit moment wordt de privacy van burgers op grote schaal bedreigd door grote advertentiebedrijven zoals Facebook en Google. Tot op zekere hoogte kun je jezelf echter onttrekken aan de pogingen van deze bedrijven om alles over je te weten te komen.
Financiële persoonsgegevens zijn tot nu toe redelijk buiten schot gebleven van de datahonger van de internetgiganten en overheden. Het is veel moeilijker voor mensen om hun financiële persoonsgegevens te beschermen omdat je nu eenmaal niet zonder banken, verzekeraars en andere financiële instellingen kunt. Die instellingen bieden essentiële producten aan, bijvoorbeeld een WA-verzekering of een betaalrekening, zonder welke burgers niet volwaardig kunnen deelnemen aan de maatschappij. Burgers moeten erop kunnen vertrouwen dat hun privacy bij hun bank gewaarborgd is en dat de overheid hun privacy niet stelselmatig schendt door aan de achterdeur bij banken stelselmatig hun data op te vragen en die data vervolgens met elkaar en andere nationale en internationale overheidsinstanties te delen. Dit zou het wettelijke grondrecht op gegevensbescherming tot een dode letter maken.
Daar komt bij dat veel overheidsinstanties al toegang hebben tot bankrekeninggegevens van Nederlanders, bijvoorbeeld via het Verwijzingsportaal Bankgegevens.
Privacy First heeft geconstateerd dat internationale financiële samenwerkingsverbanden zoals de Bank for International Settlements (BIS) bepleiten dat financiële toezichthouders gebruikmaken van kunstmatige intelligentie (artificial intelligence, AI). Die kunstmatige intelligentie moet door middel van persoonsgegevens en andere gedetailleerde gegevens van personen en organisaties (‘granulaire data’) getraind worden. Gevolg van deze veronderstelling is dat de toezichthouders proberen aan zoveel mogelijk granulaire data te komen, waartoe de financiële persoonsgegevens van iedere burger behoren.
Privacy First vindt dat ongewenst en wijst op het advies van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) van mei 2021, bekendgemaakt via het nieuwsbericht ‘Politiek moet in actie komen om burgers te beschermen tegen uitdijende datahonger‘. De ROB bepleit een volwassen afweging van de noodzaak om persoonsgegevens aan de overheid te verschaffen, een afweging die in de voorstellen van het ministerie van Financiën ontbreekt.
Daar komt nog bij dat zowel AFM als DNB al op grote schaal granulaire data verwerken. Voorbeeld zijn de persoonsgegevens die AFM verwerkt op grond van Mifid 2: weinig beleggers zijn ervan op de hoogte dat de AFM bij iedere aandelenkoop of -verkoop paspoortnummers en/of fiscale nummers en geboortedata van de betrokken belegger ontvangt. Verder ontvangt AFM van pensioenfondsen op grote schaal persoonsgegevens van burgers. DNB ontvangt persoonsgegevens bij uitvoering van het depositogarantiestelsel, onder meer adressen en telefoonnummers, en verwerkt op grote schaal persoonsgegevens in het kader van het witwasbestrijdingstoezicht. Beide toezichthouders ontvangen op grote schaal persoonsgegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Privacy First stelt voor dat eerst verantwoording wordt afgelegd van de huidige verwerking van granulaire gegevens door DNB en AFM en dat vervolgens door middel van een adequate grondrechtentoetsing wordt vastgesteld of er wel redenen zijn om financiële instellingen te verplichten extra gegevens te leveren.
Verder achten wij het ongewenst dat de uitwerking van het type persoonsgegevens dat financiële instellingen moeten verschaffen niet plaatsvindt in een wet, maar in een algemene maatregel van bestuur. Voorts is niet transparant hoe de toezichthouders de van financiële instellingen verkregen gegevens gaan koppelen aan andere datasets waarover zij beschikken en dient daar helderheid over te komen. Verschaffing van granulaire data aan internationale organisaties hoort naar de mening van Privacy First niet plaats te vinden.
Tot slot is gewenst dat er onafhankelijk gegevensverwerkingstoezicht op AFM en DNB wordt gecreëerd en dat wordt gezorgd voor andere waarborgen om te voorkomen dat de financiële toezichthouders verkeerd omgaan met persoonsgegevens en andere granulaire data.
[*] Consultatie Wet rapportage hypotheekmarkt DNB en Consultatie Wet toezichtondersteunende rapportage AFM. Lees HIER het volledige commentaar van Privacy First bij de DNB-consultatie en HIER ons identieke commentaar bij de AFM-consultatie.
