De Data Protection Commission (DPC) heeft een tweetal onderzoeken gelanceerd naar de praktijken van TikTok. In het eerste onderzoek kijkt de Ierse toezichthouder of het Chinese sociale medium zich aan de spelregels van de AVG houdt bij de verzameling en verwerking van persoonsgegevens die jonger zijn dan 18 jaar. In het tweede onderzoek probeert de privacywaakhond een antwoord te vinden op de vraag of TikTok zich houdt aan de Europese privacywetgeving als ze data verstuurt naar China en andere landen. Dat kondigt de DPC aan via een persbericht.
TikTok wordt van alle kanten tegelijk aangevallen. In ons land lopen er momenteel drie rechtszaken tegen het sociale netwerk van moederbedrijf ByteDance. De eerste Nederlandse partij die een schadeclaim tegen TikTok indiende, was Stichting Onderzoek Marktinformatie (SOMI). De stichting eiste begin juni een schadevergoeding van 1,4 miljard euro wegens het overtreden van Europese privacy- en consumentenwetgeving. Verder zei SOMI dat het platform niet voldoet aan de transparantieverplichtingen die voortvloeien uit de AVG.
Advocaat Douwe Linders noemde TikTok een ‘profielen- en advertentiemachine’. “SOMI heeft een sterke zaak en wij zullen vechten voor de belangen van haar achterban. Maar een reus als TikTok zal zich niet snel gewonnen geven. We moeten een lange adem hebben en zorgvuldig te werk gaan”, aldus de advocaat die ruim 64.000 ouders over heel Europa vertegenwoordigt.
In juni dreigden de Consumentenbond en Stichting Take Back Your Privacy een rechtszaak aan te spannen tegen TikTok, afgelopen maand voegden de belangenorganisatie de daad bij het woord. “TikTok heeft op schandalige wijze misbruik gemaakt van soms nog hele jonge kinderen. Het heeft ze misleid, hun privacy geschonden en over hun rug grove winst gemaakt. Pure uitbuiting, die gecompenseerd moet worden. En wel op een manier die ook afschrikkend werkt voor andere bedrijven die hetzelfde doen”, zo verdedigde Consumentenbond-directeur Sandra Molenaar de gang naar de rechter. De organisaties eisen in totaal ruim 2 miljard euro aan schadevergoeding.
Stichting Massaschade & Consument spant de kroon. Zij eist maar liefst een bedrag van 6 miljard euro van het Chinese sociale netwerk. Volgens de stichting verzamelt TikTok zoveel mogelijk informatie met als doel om profielen te creëren en gerichte advertenties aan te bieden. Daarbij overtreedt het platform allerlei nationale en internationale wetten en regels. Daarnaast verwerkt het bedrijf zonder rechtmatige grondslag gegevens van kinderen. Tot slot is TikTok niet transparant over de gegevens die ze verzamelt en voor welke doeleinden dat gebeurt.
Ook de Ierse toezichthouder heeft een appeltje te schillen met TikTok. De Data Protection Commission (DPC) lanceert twee onderzoeken naar het sociale netwerk. In het eerste onderzoek kijkt de DPC of TikTok zich houdt aan de spelregels die zijn geformuleerd in de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). De toezichthouder gaat controleren of TikTok data van gebruikers onder de 18 jaar verzamelt en verwerkt op een manier die wettelijk is toegestaan. Ook kijkt de privacywaakhond naar de leeftijdsverificatiemethoden die het sociale netwerk heeft ontwikkeld om de leeftijd van kinderen onder de 13 jaar vast te stellen. Tot slot kijkt de DPC of TikTok zich aan de transparantieverplichtingen van de AVG houdt bij het verwerken van gegevens van gebruikers van 18 jaar en jonger.
In het tweede onderzoek richt de Ierse toezichthouder zich op de vraag of de uitwisseling van persoonlijke gegevens van gebruikers van Europa naar China en andere landen voldoet aan de AVG. Het is onduidelijk en onbekend hoe lang de DPC nodig denkt te hebben om beide onderzoeken af te ronden. Naar verwachting laten de rapporten ruime tijd op zich wachten. Zo startte de DPC eind 2018 een onderzoek naar WhatsApp. Onlangs pas deelde de toezichthouder een boete van 225 miljoen euro uit aan de chatdienst.
De DPC is niet de eerste nationale toezichthouder die een onderzoek start naar de praktijken van TikTok. In juli legde de Autoriteit Persoonsgegevens een bestuurlijke boete van 750.000 euro op aan het Chinese sociale netwerk. De toezichthouder constateerde dat de privacyvoorwaarden enkel in het Engels werden aangeboden aan Nederlandse kinderen. Dat is in strijd met artikel 12 van de AVG. Daarin staat dat de verwerkingsverantwoordelijke in een “beknopte, transparante, begrijpelijke en gemakkelijk toegankelijke vorm en in duidelijke en eenvoudige taal” communiceert. “In het bijzonder wanneer de informatie specifiek voor een kind bestemd is”, aldus de AVG.
“Deze jonge doelgroep brengt een extra verantwoordelijkheid mee waar het gaat om het gebruik van duidelijke en eenvoudige taal in alle communicatie. Kinderen verdienen immers een specifieke bescherming, hetgeen maakt dat het gebruik van duidelijke en eenvoudige taal extra belangrijk is”, zo schreef de Autoriteit Persoonsgegevens in het boetebesluit. TikTok heeft kenbaar gemaakt in hoger beroep te gaan tegen de boete.
De uitkomsten van het onderzoek zijn overgedragen aan de DPC. “Het is nu aan de Ierse toezichthouder om ons onderzoek af te ronden en een definitief oordeel te vellen over de andere mogelijke privacyschendingen die de AP heeft onderzocht”, zo vertelde AP-vicevoorzitter Monique Verdier.
