Menu

Filter op
content
PONT Data&Privacy

0

Interview Aleid Wolfsen: ‘Relativerende toon bagatelliseert het belang van grondrechten’

De voorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens, Aleid Wolfsen, pleitte tijdens de viering van het 15-jarig bestaan van het Handvest voor de grondrechten van de Europese Unie voor grondwetsherziening. Wolfsen ziet dit als een kans de kernwaarden van de rechtstaat als maatschappij opnieuw te internaliseren. Maar het pleidooi komt niet volledig uit de lucht vallen, de voorzitter plaatste namelijk een sombere noot bij de viering, vanwege de grootschalige grondrechtenschennissen die plaatsvonden in onder meer de toeslagen-affaire, het DUO-schandaal en de gaswinningsproblematiek in Groningen. PONT | Data & Privacy sprak de voorzitter over de toenemende druk op de rechtstaat, kritieke fouten in risicoprofilering en het belang van grondwetsherziening.

2 februari 2025

 

‘Grondrechten onder druk’

Algoritmes en persoonsgegevens spelen volgens de voorzitter dus een enorme rol in de hedendaagse invulling van grondrechten. Hij pleit voor een bredere bewustwording onder de samenleving en de politiek door het verinnerlijken van de kernwaarden die aan de grondrechten ten grondslag liggen. De manier waarop we praten over grondrechten is daarom van belang, zo is de relativerende toon die politici soms aanslaan als het gaat om grondrechten volgens Wolfsen misplaatst. Wolfsen: “Toen grondrechten in Nederland werden versterkt, wat begon met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, werd er in de Kamer heel relativerend over gesproken. Zo van: ‘Dit stelt eigenlijk niks voor, het heeft geen effect in Nederland, en heeft nauwelijks toegevoegde waarde. Ja, misschien ooit in de toekomst.’ Ze houden het hiermee een beetje klein, terwijl het eigenlijk veel gepaster is om te zeggen: ‘Fantastische we gaan onze rechten beter borgen!’ Als je zo relativerend, bijna verontschuldigend spreekt over grondrechten, dan bagatelliseer je het belang daarvan.” Immers, verkondigt de voorzitter: “Grondrechten vormen de kern van de rechtstaat.”

Grondwetsherziening

Grondwetherziening in het kader van gegevensbescherming staat al sinds de ‘Commissie grondrechten in het digitale tijdperk’ (commissie-Franken) op de agenda. De conclusie en aanbeveling van de commissie luidde toen al dat een bredere bescherming dan het huidige artikel 10 Grondwet nodig was. De commissie pleitte toen dus al voor een gegevensbeschermingsbegrip, dat tot heden op grondwettelijk niveau alleen is vastgelegd in het Handvest voor de grondrechten van de Europese Unie. Mede in het licht van de verschillende “massale” grondrechtschendingen waar de overheid zich de afgelopen jaren schuldig aan heeft gemaakt, is een herziening volgens de voorzitter juist nu van belang om de kernwaarden van onze rechtstaat zo opnieuw te onderschrijven. Vandaar dat Wolfsen de Minister van Binnenlandse Zaken en de Staatssecretaris van Rechtsbescherming complimenteert voor het agenderen van het versterken van de rechtstaat. Hoewel de voorzitter toegeeft dat er nog geen concrete voorstellen op tafel liggen, ziet hij het schrappen van het toetsingsverbod en het toevoegen van een beperkingsclausule als een stap in de goede richting. Wolfsen: “Er liggen nog geen concrete voorstellen buiten het schrappen van het toetsingsverbod van artikel 120 Grondwet, en het opnemen van een beperkingsclausule in de Grondwet. Want op dit moment kan de Nederlandse wetgever grondrechten onbeperkt beperken. Op Europees niveau kan dat bijvoorbeeld niet.”

Privacy tegenover zwaarwegende belangen

Steeds vaker botst het recht op privacy met andere zwaarwegende belangen, zoals bestrijding van fraude en georganiseerde misdaad. Dit is bijvoorbeeld het geval bij gegevensuitwisseling in samenwerkingsverbanden tussen private en publieke partijen in het kader van de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (Wgs). De nieuwe wet is volgens de voorzitter “de uitzondering op de regel”, de AP heeft hier immers wel driemaal een wetgevingsadvies over uitgebracht. “Één belangrijk element ontbreekt er nog in. Dat is een rechterlijke toets voordat men tot gegevensdeling overgaat.” Volgens Wolfsen zullen verwerkingen in dit kader in beginsel rechtmatig zijn als die preventieve rechterlijke toets alsnog wordt toegevoegd, maar wordt het toezicht op de toekomstige samenwerkingsverbanden de AP moeilijk gemaakt. Zij krijgt namelijk geen extra budget voor het toezien op de gigantische gegevensdeling die plaats zal vinden onder de nieuwe wet. Wolfsen: “We hebben daar € 0.- extra voor gekregen. Om nog even een beetje flauw over ons geld te doen.” Of het kabinet zich zal houden aan haar belofte tot het wijzigen van de grondwet, zodat deze daadwerkelijk onze grondwaarden herbevestigen is nog de vraag. Wel liet minister van Financiën in een recent debat over witwasaanpak weten dat hij opzoek is naar een “nieuwe balans” tussen enerzijds het voorkomen van witwassen en de regeldruk voor poortwachter en anderzijds de privacy van klanten. Nu maar hopen dat het kabinet niet ál te relativerend omgaat met dit grondrecht in het vinden van een nieuwe balans. (1) Uit publicaties van stichting Human Rights in Finance, p. 8; Interne stukken van het Ministerie van Financien, p. 30.
 

Artikel delen

Reacties

Laat een reactie achter

U moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.