Drie Nederlandse stichtingen die een rechtszaak willen voeren tegen TikTok, krijgen daarvoor het groene licht. Ze eisen bij elkaar opgeteld zo’n 9,4 miljard euro van het Chinese sociale netwerk, omdat het de privacy van Nederlandse gebruikers zou hebben geschonden. Dat betekent dat de inhoudelijke behandeling van start kan gaan.
Dat bepaalde de rechtbank van Amsterdam vandaag, zo schrijft het Financieel Dagblad (1).
TikTok is een sociaal netwerk waar gebruikers korte video’s kunnen posten. Het platform groeide de afgelopen jaren als kool. Volgens de laatste inschattingen telt TikTok wereldwijd zon één miljard gebruikers. Ons land telt ongeveer drie miljoen actieve TikTokkers. Dankzij reclame- en advertentie-inkomsten zal de jaaromzet dit jaar uitkomen op ongeveer 10 miljard dollar.
Tegelijkertijd ligt TikTok al geruime tijd onder vuur vanwege vermeende privacyinbreuk. In ons land zijn er drie stichtingen die om die reden geld willen zien van het bedrijf. Stichting Onderzoek Marktinformatie (SOMI) diende in juni 2021 een schadeclaim in tegen het sociale netwerk. De stichting eist een schadevergoeding van 1,4 miljard euro wegens het overtreden van Europese privacy- en consumentenwetgeving. Verder meent SOMI dat TikTok niet voldoet aan de transparantieverplichtingen die voortvloeien uit de AVG.
Advocaat Douwe Linders noemde TikTok een profielen- en advertentiemachine. “SOMI heeft een sterke zaak en wij zullen vechten voor de belangen van haar achterban. Maar een reus als TikTok zal zich niet snel gewonnen geven. We moeten een lange adem hebben en zorgvuldig te werk gaan”, aldus de advocaat die zegt ruim 64.000 ouders in heel Europa te vertegenwoordigen.
Samen met de Consumentenbond sleepte Stichting Take Back Your Privacy in augustus vorig jaar TikTok voor de rechter. “TikTok heeft op schandalige wijze misbruik gemaakt van soms nog hele jonge kinderen. Het heeft ze misleid, hun privacy geschonden en over hun rug grove winst gemaakt. Pure uitbuiting, die gecompenseerd moet worden. En wel op een manier die ook afschrikkend werkt voor andere bedrijven die hetzelfde doen”, zo verklaarde Sandra Molenaar, directeur van de Consumentenbond. De organisaties eisen in totaal ruim 2 miljard euro aan schadevergoeding.
Dan is er nog de Stichting Massaschade & Consument. Zij is van mening dat TikTok te veel informatie verzamelt van gebruikers met als doel om gebruikersprofielen te creëren. Op deze manier wil het platform persoonsgerichte advertenties voorschotelen. De stichting meent dat TikTok daarbij allerlei nationale en internationale wetten en regels overtreedt. Zo is het bedrijf niet open en eerlijk over welke gegevens het verzamelt en voor welke doeleinden dat gebeurt. De stichting eist daarom een schadevergoeding van 6 miljard euro.
TikTok probeerde de rechtszaken in de kiem te smoren. Volgens het platform is de Nederlandse rechtbank niet gemachtigd om te oordelen over de claims van de stichtingen. Omdat het hoofdkantoor van Twitter in Ierland is gevestigd, zou de Ierse rechter een oordeel moeten vellen. Verder wil TikTok een onderzoek van de Ierse toezichthouder, de Data Protection Commission (DPC), afwachten. Tot slot wil TikTok het Hof van Justitie van de Europese Unie om advies vragen.
De rechtbank van Amsterdam veegde alle argumenten van TikTok van tafel. Dat betekent dat de rechtszaak binnenkort van start kan gaan. In december bepaalt de rechter welke stichting het voortouw mag nemen. De inhoudelijke behandeling staat gepland voor februari 2023.
De Ierse toezichthouder is niet de enige instantie die een onderzoek heeft ingesteld naar TikTok. Vorig jaar juli legde de Autoriteit Persoonsgegevens een boete van 750.000 euro op aan het sociale netwerk. De toezichthouder constateerde dat de privacyvoorwaarden enkel in het Engels werden aangeboden aan Nederlandse kinderen. Dat is in strijd met artikel 12 van de AVG. Daarin staat dat de verwerkingsverantwoordelijke in een “beknopte, transparante, begrijpelijke en gemakkelijk toegankelijke vorm en in duidelijke en eenvoudige taal” communiceert. “In het bijzonder wanneer de informatie specifiek voor een kind bestemd is”, aldus de AVG.
“Deze jonge doelgroep brengt een extra verantwoordelijkheid mee waar het gaat om het gebruik van duidelijke en eenvoudige taal in alle communicatie. Kinderen verdienen immers een specifieke bescherming, hetgeen maakt dat het gebruik van duidelijke en eenvoudige taal extra belangrijk is”, zo schreef de Autoriteit Persoonsgegevens in het boetebesluit.
De Information Commissioner’s Office (ICO) concludeerde afgelopen september dat TikTok de Britse privacywetgeving jarenlang heeft overtreden. Tussen mei 2018 en juli 2020 verwerkte het videoplatform zonder toestemming van ouders persoonsgegevens van kinderen die jonger waren dan 13 jaar. Verder vergaarde het bedrijf zonder wettelijke grondslag bijzondere persoonsgegevens als etniciteit, geloofsovertuiging en seksuele geaardheid. Tot slot liet de communicatie over wat het bedrijf met de data zou doen te wensen over.
Vanwege deze overtredingen riskeert TikTok een boete van 27 miljoen pond.
Ook buiten Europa ligt TikTok onder vuur. In juli van dit jaar bevestigde Shou Zi Chew, de CEO van TikTok, tegenover een Senaatscommissie in de Verenigde Staten dat sommige Chinese medewerkers van moederbedrijf ByteDance toegang hebben tot gegevens van Amerikaanse gebruikers. Volgens de algemeen directeur gaat het om beperkte informatie, zoals openbare video’s en reacties daarop. Alleen Chinese TikTok-medewerkers die “een aantal interne veiligheidsprotocollen” volgen, mogen deze data raadplegen. Amerikaanse gebruikers hoeven niet bang te zijn dat er hierdoor persoonlijke gegevens in handen komt van de Chinese overheid of het leger.
Diverse leden van de Inlichtingencommissie van de Amerikaanse Senaat stelden dat hun vrees over de invloed van TikTok in de VS terecht was. Naar eigen zeggen vormt het videoplatform “een gevaar voor de nationale veiligheid”. In een openbare brief riepen zij de Federal Trade Commission (FTC) op om een onderzoek in te stellen naar de dataverzamelings- en gegevensbeveiligingspraktijken van het platform.
Ook in ons land bestaan er grote zorgen. Vorige week kondigde TikTok een nieuw privacybeleid aan. Daarin stond onder meer dat het sociale netwerk vanaf december toegang krijgt tot data van Nederlandse gebruikers en deze informatie gaat delen met China.
Coalitie- en oppositiepartijen in de Tweede Kamer stelden daarop een reeks schriftelijke vragen aan de minister van Economische Zaken en Klimaat Micky Adriaansens en staatssecretaris van Digitalisering Alexandra van Huffelen. Ze willen onder meer weten of de bewindslieden het wenselijk achten dat de Chinese overheid toegang heeft tot deze informatie, en wat het kabinet gaat doen om hier een stokje voor te steken.
https://fd.nl/tech-en-innovatie/1457332/tiktok-lijdt-eerste-nederlaag-in-nederlandse-miljardenclaimzaak
