Quantumtechnologie lijkt misschien iets van de verre toekomst, maar komt in werkelijkheid steeds dichterbij. Wat kan deze revolutionaire technologie betekenen voor de (Rijks)overheid? Ontdek het tijdens het CIO-café van dinsdag 11 februari. Leer meer over wat deze technologie inhoudt, welke toepassingen het Rijk al verkent en welke kansen het biedt. Hierbij alvast een sneak peek.
Tijdens het CIO-café maak je kennis met inspirerende sprekers:
Frank Phillipson (senior wetenschapper bij TNO en hoogleraar aan de Universiteit Maastricht) trapt af met een introductie over quantumtechnologie en feasilibity.
Hannah Boute (inhoudelijk procesbegeleider Exploratory Quantum Technology Assessment en teamlid bij het Centre for Quantum and Society van Quantum Delta Nederland) belicht de niet-technische, maatschappelijke en ethische aspecten van quantumtoepassingen. Ze neemt je mee in een use case van Evides, waarbij quantumsensing wordt ingezet om waterkwaliteit te monitoren.
Thomas van der Meer (Innovatiemanager bij het ministerie van Financiën) sluit af met een concrete casus over het gebruik van quantum computing voor het monitoren van graspercelen via satellietbeelden.
Quantumtechnologie is een verzamelnaam voor technologieën die gebruikmaken van eigenschappen uit de quantummechanica. De deeltjes zijn kleiner dan atomen en hebben bijzondere eigenschappen, zoals superpositie (iets kan meerdere staten tegelijk hebben) en verstrengeling (deeltjes zijn verbonden, zelfs op afstand). Deze misschien ingewikkelde klinkende technologie biedt veel mogelijkheden. Een voorbeeld van een toepassing is het realtime verbeteren van verkeersstromen, zodat er minder files ontstaan.
Volgens Van der Meer is nú het moment om in actie te komen: “De VN heeft 2025 uitgeroepen tot het jaar van de quantumtechnologie. Het is een fascinerende technologie, maar we weten nog niet wat er precies nodig is om de vertaalslag te maken naar de praktijk. Van der Meer roept op tot samenwerking: “We moeten netwerken bouwen en nadenken over waar we quantumcapaciteit vandaan halen.”
Boute benadrukt de kansen die er liggen voor Nederland door nu de kansen en uitdagingen van deze technologie te verkennen. Zij stelt: “Bij Artificiële Intelligentie (AI) zagen we hoe snel een technologie kan doorbreken en organisaties kan verrassen. Daar kunnen we van leren. Kijk vooruit en benut vroegtijdig de kansen. Dan kun je jezelf als koploper positioneren.”
Van der Meer: “De ontwikkelingen gaan razendsnel. De verwachting is dat er tussen 2030 en 2035 een functionerende quantumcomputer beschikbaar is en tot nu toe liggen we op schema om deze mijlpaal te bereiken.” Toch blijven organisaties terughoudend. Van der Meer: “De use cases hebben momenteel nog onvoldoende toegevoegde waarde. Dit heeft alles te maken met het ‘klassieke probleem’: quantumcomputers zijn nu niet krachtig genoeg, waardoor experimenten uitblijven.”
Net als klassieke computers in de jaren 50 is quantumtechnologie nog duur en beperkt beschikbaar. Phillipson voorspelt dat quantumcomputers in de toekomst toegankelijker worden via webservices. “Complexe problemen zullen waarschijnlijk tegen een hoge prijs opgelost worden, net zoals je nu veel betaalt voor gespecialiseerde software en het gebruik van grootschalige (HPC) rekenclusters. Je gaat niet met een quantumcomputer een Excel-spreadsheet doorrekenen. Het gaat vooral om webservices, waarbij quantumcomputers via de cloud bereikbaar zijn”, legt hij uit.
“Doordat de overheid nu al de mogelijkheden van quantumtechnologie verkent, wordt de technologie grijpbaarder, wat bijdraagt aan meer bekendheid en straks aan succesvolle adoptie”, aldus Boute. Ministeries zoals Infrastructuur en Waterstaat en Financiën nemen het voortouw door technische verkenningen te organiseren. Deze verkenningen helpen ambtenaren, ICT’ers en beleidsmakers om quantumtechnologie beter te begrijpen. Dit draagt niet alleen bij aan demystificatie, maar ook aan het vergroten van het vertrouwen en het biedt inzicht in de maatschappelijke impact.
Boute: “We organiseren regelmatig sessies met ministeries en andere betrokkenen, zoals professionals, beleidsmakers, ICT-specialisten en burgers. Tijdens deze sessies verkennen we toepassingen van quantumtechnologie in een concrete context met betrokkenen vanuit verschillende perspectieven. Daarmee krijgen we zicht op de mogelijke positieve en negatieve effecten van quantumtoepassingen in die context en de achterliggende waarden. Denk bijvoorbeeld aan het sneller kunnen opmerken van verontreiniging in het water met quantumsensoren. Dat is een positief effect waar je de waarden gezondheid en veiligheid achter kunt vinden. Die waarden kan je vervolgens ontwerpen in de technologie en in de implementatie en het gebruik ervan.” Het combineren van perspectieven van verschillende betrokkenen en het identificeren van waarden uit een concrete context, leidt tot een versnelling van verantwoorde innovatie.
Phillipson voegt daaraan toe dat TNO samen met de overheid en bedrijven quantumoplossingen verkent. Een ‘quantum inspired approach’ biedt nu al de mogelijkheid om klassieke uitdagingen op een nieuwe manier aan te pakken. Hij geeft aan dat overheidsorganisaties moeten gaan inventariseren welke problemen met quantumoplossingen opgelost kunnen worden. Waarbij een goed begrip van de technologie essentieel is.
Van der Meer trekt een duidelijk parallel met generatieve AI. “Jarenlang was AI een onbekende technologie, totdat ChatGPT een exponentiële groei veroorzaakte in de aandacht voor generatieve AI. Oplossingen zoals ChatGPT kunnen het werk voor ambtenaren makkelijker maken, maar de kaders over hoe het gebruikt kan worden staan nog steeds ter discussie. Dat willen we met quantum voorkomen. Begrijp waar de technologie waarde toevoegt en zoek naar relevante toepassingen. Zo help je burgers én maak je processen efficiënter.”
Phillipson benadrukt het belang van waakzaamheid en visie. “Houd de snelheid van technologische vooruitgang in de gaten en zorg dat je beschikt over – of toegang hebt tot – experts die de implicaties van quantumcomputers begrijpen. Breng toekomstige behoeften, kansen en kwetsbaarheden in kaart en experimenteer om te zien hoe het werkt.”
Phillipson schetst een beeld van de ontwikkelingen in het buitenland: “In de VS zien we enorme investeringen uit de private sector, terwijl China juist vanuit de publieke sector investeert.” Van der Meer voegt toe dat Singapore een voorloper is op het gebied van wetgeving en quantumveilige cryptografie. Binnen Europa werkt Nederland veel samen met Duitsland en Frankrijk.”
Phillipson benadrukt dat Europa erg versnipperd is; quantumtechnologie duikt overal op, maar we opereren als 30 eilandjes, zonder veel coördinatie. Elk land probeert aan zijn eigen positie te bouwen, wat onze afhankelijkheden vergroot. Bovendien ontbreekt het in Europa aan ondernemerszin en risicobereidheid en is de startfunding moeilijk. “Over 5 jaar zijn de beste start-ups waarschijnlijk allemaal in handen van Amerikaanse bedrijven. Ze wachten af, kopen de beste spelers en domineren zo de markt.”
Volgens Phillipson is de oplossing helder: “Centraliseer kennis, bundel expertise en werk samen, zodat het wiel niet overal opnieuw wordt uitgevonden. Een (virtueel) Europees kenniscentrum kan hierin een verbindende rol spelen, door technici en beleidsmakers toegang te geven tot informatie en samenwerking te stimuleren.”
Quantumtechnologie kan intimiderend overkomen – het is zelfs complexer dan AI of Internet of Things (IoT) – maar organisaties kunnen meteen aan de slag met deze 3 praktische stappen:
Vergroot de kennis: zet de 1e stap door je te verdiepen in quantumtechnologie. Begin met een basisverkenning. Volg een workshop (bijvoorbeeld van RADIO), doe een proef of nodig een expert uit, van bijvoorbeeld TNO of Quantum Delta. Verdiep je in een spel, (online) college of kom langs bij het CIO-café op 11 februari.
Identificeer kansen: analyseer de problemen en uitdagingen binnen je organisatie. Welke uitdagingen kunnen worden opgelost met quantumtechnologie?
Werk samen: organiseer workshops, bouw netwerken met stakeholders en organiseer zelf proeven.
Laat je inspireren en ontdek de kansen van quantumtechnologie voor jouw organisatie bij het CIO-café op dinsdag 11 februari, van 16.00 tot 17.00 uur in café-restaurant Rootz in Den Haag. Meld je aan voor het CIO-café(link naar andere website).
