Sinds 17 februari 2024 is de digitaledienstenverordening (beter bekend als de Digital Services Act, “DSA”) van kracht, een belangrijke Europese verordening die de wetgeving rondom digitale diensten ingrijpend hervormt. De DSA richt zich op zogenaamde tussenhandelsdiensten, die verantwoordelijk zijn voor het doorgeven, opslaan en/of verspreiden van informatie van hun afnemers, zoals platforms waar content wordt gedeeld en marktplaatsen voor goederen en diensten.
Met de invoering van de DSA wordt beoogd om een veiligere en betrouwbaardere onlineomgeving te creëren door de verspreiding van illegale inhoud en desinformatie aan te pakken en de grondrechten van afnemers van tussenhandelsdiensten beter te beschermen. Naast het opleggen van verplichtingen aan tussenhandelsdiensten, zoals zorgplichten ten aanzien van mogelijk illegale inhoud, regelt de DSA ook de aansprakelijkheid van deze diensten voor illegale content die door hun afnemers wordt geplaatst. Hoewel dit een belangrijk onderdeel van de wetgeving is, zal deze blog zich voornamelijk richten op de zorgplichten die de DSA aan tussenhandelsdiensten oplegt.
De DSA is van toepassing op allerlei soorten tussenhandelsdiensten. Een tussenhandelsdienst is een digitale dienst die een rol speelt in het doorgeven, opslaan of verspreiden van informatie van haar afnemers. Deze diensten fungeren als een soort tussenpersoon in de digitale wereld, waarbij ze informatie van afnemers faciliteren zonder deze zelf te creëren.
Binnen de categorie van tussenhandelsdiensten vallen verschillende soorten diensten, waaronder hostingdiensten en online platforms:
Hostingdiensten zijn diensten die gericht zijn op het opslaan van informatie op verzoek van de afnemer. Een breed spectrum van online diensten valt onder deze categorie, zoals clouddiensten, webhosting, traffic-generatiediensten en e-mailservices. Deze diensten zorgen ervoor dat informatie wordt opgeslagen en toegankelijk blijft voor de afnemer, maar zij verspreiden deze informatie verder niet naar een groot publiek.
Online platforms, daarentegen, gaan nog een stap verder. Naast het opslaan van informatie maken ze deze ook toegankelijk voor een groot publiek. Dit betekent dat de informatie die een afnemer op het platform plaatst, beschikbaar wordt voor veel mensen, zonder dat de afnemer hiervoor extra handelingen hoeft te verrichten. Voorbeelden van online platforms zijn sociale netwerken zoals X en Instagram, waar afnemers berichten en foto’s delen die door velen bekeken kunnen worden, en online marktplaatsen zoals eBay en Amazon, waar producten aan een groot aantal consumenten worden aangeboden.
De verplichtingen voor online platforms onder de DSA gelden niet voor micro- en kleine ondernemingen. Een onderneming wordt als micro- of klein beschouwd als zij minder dan 50 medewerkers heeft en een jaaromzet of jaarlijks balanstotaal van minder dan 10 miljoen euro. Deze uitzondering is bedoeld om kleinere bedrijven te ontzien van de grote lasten die gepaard gaan met het voldoen aan de verplichtingen uit de DSA. Mocht een onderneming groeien en niet langer aan deze voorwaarden voldoen, dan heeft het vanaf twaalf maanden na het verlies van deze status de tijd om te voldoen aan de verplichtingen die gelden voor aanbieders van online platforms.
Er bestaat ook binnen de DSA zoiets als zeer grote online platforms (“VLOP’s”) en zeer grote zoekmachines (“VLOSE’s”). Deze specifieke categorieën online platforms worden door de Europese Commissie als zodanig aangemerkt wanneer ze gemiddeld meer dan 45 miljoen actieve afnemers per maand hebben binnen de EU over een periode van zes maanden. Voorbeelden van dit soort platforms zijn bekende sociale media zoals Facebook, grote online marktplaatsen zoals Amazon en AirBnB, en zoekmachines zoals Google. De VLOP’s en VLOSE’s hebben door hun invloedrijke rol binnen de EU nog aanvullende verplichtingen ten opzichte van ‘normale’ online platforms.
Aanbieders van tussenhandelsdiensten krijgen met de DSA verschillende verantwoordelijkheden om illegale inhoud tegen te gaan, aangezien zij bewust of onbewust een rol kunnen spelen in de verspreiding hiervan. Hoewel de DSA geen algemene verplichting oplegt om alle inhoud voortdurend te monitoren, creëert het wel een systeem van zorgvuldigheidsverplichtingen om illegale inhoud te voorkomen en zo snel mogelijk ontoegankelijk te maken:
Aanbieders van alle soorten tussenhandelsdiensten moeten in hun algemene voorwaarden duidelijke informatie opnemen over de beperkingen die zij opleggen met betrekking tot door afnemers verstrekte inhoud, inclusief details over beleid, procedures, maatregelen en instrumenten die worden gebruikt voor inhoudsmoderatie.
Daarnaast moeten aanbieders van hostingdiensten, als specifieke categorie van tussenhandelsdiensten, een gebruiksvriendelijke manier bieden voor personen of organisaties om illegale inhoud te melden, zorgvuldig, tijdig, niet-willekeurig en objectief besluiten nemen over deze meldingen, en duidelijke uitleg geven over de genomen beslissingen en de beschikbare mogelijkheden voor beroep.
Aanbieders van online platforms, hebben hier bovenop weer extra verplichtingen: zij moeten afnemers schorsen die herhaaldelijk duidelijk illegale inhoud plaatsen, evenals afnemers die vaak ongegronde klachten indienen, en meldingen van betrouwbare flaggers (gecertificeerde organisaties die illegale online inhoud signaleren) met voorrang en zo snel mogelijk verwerken en afhandelen.
Het is toegestaan als aanbieder van een tussenhandelsdienst om beperkingen af te leggen aan afnemers, bijvoorbeeld door het account van een afnemer te schorsen wanneer deze illegale inhoud heeft geplaatst of de algemene voorwaarden heeft overtreden. Aangezien dergelijke beslissingen een aanzienlijke impact kunnen hebben op de afnemer, biedt de DSA de mogelijkheid voor afnemers om bezwaar te maken, bijvoorbeeld door het indienen van een klacht. Om dit proces eerlijk en transparant te laten verlopen, legt de DSA een aantal verplichtingen op aan aanbieders van tussenhandelsdiensten:
Ten eerste moeten aanbieders van tussenhandelsdiensten in hun algemene voorwaarden duidelijk uitleggen hoe hun interne klachtenafhandelingssysteem werkt. Alle soorten tussenhandelsdiensten zijn daarnaast verplicht om jaarlijks een transparantierapportage op te stellen. In deze rapportage moet worden opgenomen welke maatregelen zij hebben genomen om illegale inhoud te bestrijden, hoe meldingen van illegale inhoud zijn afgehandeld, en welke gebruiksbeperkingen zijn opgelegd. De eerder besproken micro- en kleine ondernemingen zijn echter vrijgesteld van de verplichting om transparantierapportages uit te voeren.
Aanbieders van hostingdiensten moeten daarnaast personen of organisaties die illegale inhoud melden, op de hoogte stellen van de beslissingen die naar aanleiding van deze meldingen worden genomen, en afnemers informeren wanneer hun gebruik van de dienst wordt beperkt, inclusief een uitleg van de reden.
Voor aanbieders van online platforms gelden nog meer extra verplichtingen. Zij moeten hun beslissingen om beperkingen aan afnemers op te leggen, inclusief de motivatie daarvoor, registreren in een database van de Europese Commissie. Daarnaast dienen ze afnemers toegang geven tot een effectief intern klachtenafhandelingssysteem, waar klachten elektronisch en gratis kunnen worden ingediend. Afnemers moeten ook geïnformeerd worden over de mogelijkheid om geschillen door een gecertificeerde buitengerechtelijke instantie te laten beslechten. Ten slotte moeten online platforms in hun algemene voorwaarden informatie opnemen over de belangrijkste parameters die worden gebruikt in hun aanbevelingssystemen en hoe afnemers deze kunnen aanpassen.
Voor B2C onlinemarktplaatsen gelden aanvullende eisen gezien maatregelen zijn bedoeld om consumenten te beschermen en tegelijkertijd handelaren te ontmoedigen om producten of diensten aan te bieden die in strijd zijn met de geldende wet- en regelgeving. Daarom zijn aanbieders van B2C onlinemarktplaatsen verplicht om de traceerbaarheid van verkopers die hun platform gebruiken te waarborgen. Dit houdt in dat zij maatregelen moeten implementeren om de identiteit van verkopers vast te stellen en te verifiëren, waarbij zij alle redelijke inspanningen moeten leveren om de betrouwbaarheid van de verstrekte informatie te beoordelen. Daarnaast moeten zij hun online-interface zodanig ontwerpen en organiseren dat verkopers in staat zijn te voldoen aan het consumentenrecht.
Naast de algemene zorgvuldigheidsverplichtingen legt de DSA ook specifieke verplichtingen op die zijn bedoeld om minderjarige afnemers te beschermen. Aanbieders van tussenhandelsdiensten moeten de voorwaarden voor het gebruik van hun dienst, evenals de beperkingen daarop, op een manier uitleggen die begrijpelijk is voor minderjarigen, vooral als de dienst voornamelijk op hen is gericht of door hen wordt gebruikt. Hier extra bovenop moeten aanbieders van online platforms maatregelen nemen om een hoog niveau van privacy, veiligheid en bescherming van minderjarigen te waarborgen wanneer hun platform toegankelijk is voor minderjarigen. Bovendien mogen zij geen reclame tonen op basis van profilering wanneer zij er met redelijke zekerheid van op de hoogte zijn dat hun dienst door minderjarigen wordt gebruikt.
De DSA brengt veel verplichtingen met zich mee voor aanbieders van tussenhandelsdiensten, waaronder online platforms. Het naleven van deze regels vereist inspanningen, van het aanpakken van illegale inhoud tot het beschermen van minderjarigen en het waarborgen van consumentenrechten. Daarom is het essentieel om goed te evalueren of uw dienst onder de DSA valt en welke specifieke verplichtingen van toepassing zijn.
