De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb heeft een onderzoek van de Autoriteit Persoonsgegevens over de inzet van camerawagens bewust uit de publiciteit gehouden. Dat deed hij omdat de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 eraan zaten te komen. Uit het onderzoek bleek dat de gemeente zich niet aan de privacyregels had gehouden door mensen die zich niet aan de coronaregels hielden te filmen.
Dat blijkt uit interne e-mails van de politie, zo schrijft NRC (1). Ben van Hoek, tot voor kort de hoogste privacyfunctionaris bij de politie, bevestigt de berichtgeving.
Vrijwel alle coronamaatregelen zijn enige tijd geleden afgeschaft. We kunnen weer naar concerten, theateroptredens en andere grootschalige binnen- en buitenactiviteiten. Dat was begin 2020 wel anders, toen de eerste lockdown een feit was. We moesten anderhalve meter afstand houden, mochten geen handen schudden en groepsvorming was ten strengste verboden. Voor winkeliers, de horeca en uitgaansgelegenheden golden strenge regels. Ze moesten onder meer een logboek bijhouden wie wanneer hun zaak bezocht. Bezoekers moesten hun naam en contactgegevens doorgeven.
Om te kijken of Rotterdammers zich aan de coronamaatregelen hielden, zette de gemeente camera-auto’s in. In april 2020 reden er twee camerawagens rond in de gemeente: één in Noord en één in Zuid. Beide wagens waren uitgerust met een camera die 360 graden kon draaien. De auto’s zonden livebeelden naar een centraal punt. Van daaruit keken handhavers of de afstandsregel en het samenscholingsverbod werden nageleefd.
Na enkele dagen waren de camerawagens niet meer in het straatbeeld te zien. Aanleiding hiervoor was dat de Autoriteit Persoonsgegevens besloot om een onderzoek in te stellen naar de kwestie nadat ze door NRC hierover was ingelicht.
De toezichthouder concludeerde dat de gemeente Rotterdam de privacyregels overtrad. De gemeente en politie hadden vooraf een zogeheten Data Protection Impact Assessment (DPIA) of gegevensbeschermingseffectbeoordeling moeten uitvoeren, wat niet is gebeurd. Daarnaast werden de beelden te lang bewaard en was het filmen van mensen een te zwaar middel om naleving van de coronamaatregels af te dwingen.
NRC schrijft dat de Autoriteit Persoonsgegevens deze bevindingen eind vorig jaar officieel naar buiten wilde brengen. Op deze manier wilde de toezichthouder andere gemeentes waarschuwen om niet hetzelfde te doen. De politie besloot, in overleg met burgemeester Aboutaleb, om hiervoor geen toestemming te geven. Er was immers geen wederhoor toegepast en de hoogte van de boete moest nog worden vastgesteld. Zodoende is het rapport nog altijd niet openbaar.
Dat we de belangrijkste conclusies al kennen, is te danken aan NRC. Het dagblad schreef in november 2021 over de zaak.
Ben van Hoek, de hoogste privacyofficier bij de politie die in eind april met pensioen ging, zegt dat de keuze om het rapport niet openbaar te maken politieke redenen had. “Aboutaleb probeerde het onderzoek te vertragen. In een overleg met de politie heeft hij gezegd dat de publicatie van het rapport over de verkiezingen heen moest worden getild”, zo vertelt Van Hoek in een interview. (2).
Intern e-mailverkeer bevestigt de lezing van de voormalige functionaris gegevensbescherming. In een verslag van het driehoeksoverleg -tussen de burgemeester, de politie en het Openbaar Ministerie- vraagt men zich hardop af of de politie moet instemmen met de publicatie van het rapport van de Autoriteit Persoonsgegevens. Dit verslag is door de politie achtergehouden nadat NRC een Wob-verzoek had ingediend.
De politie-eenheid Rotterdam zegt nu tegenover de krant dat er destijds een “onjuiste afweging” is gemaakt. De politie zegt dat de inhoud van het verslag niet klopt. Niet burgemeester Aboutaleb, maar de politiechef zou destijds hebben gezegd dat een nieuwe gemeenteraad pas over de inhoud van het rapport mocht debatteren.
Aboutaleb wil niet reageren op vragen van NRC over deze zaak.
Volgens Van Hoek is dit een duidelijk voorbeeld dat de overheid haar eigen transparantieregels niet naleeft. “Een publicatie verhinderen omdat het niet goed uitkomt voor de verkiezingen, is geen motief dat past binnen een goed werkende democratie. Waarom zouden burgers zich nog aan de wet houden als de overheid het zelf niet doet?”, vraagt Van Hoek zich af.
Tevens noemt hij een andere recente gebeurtenis: premier Rutte die jarenlang dagelijks sms’jes verwijderde. “Een deel was wellicht privé, maar er zaten gegarandeerd berichten tussen die gingen over politieke besluitvorming. Al blijkt uit zo’n sms’je alleen maar dat de minister-president over een kwestie was geïnformeerd, dan moet die informatie volgens de wet worden bewaard”, aldus Van Hoek.
De oud-privacymedewerker bij de politie is bang dat ambtenaren bij een gevoelig Wob-verzoek geneigd zijn informatie te vernietigen. “De obstructie van de wet wordt zo verder genormaliseerd. Het is funest voor het vertrouwen in de overheid”, zo zegt hij.
Update (17 juni 2022): burgemeester Aboutaleb ontkent dat hij het kritische rapport van de Autoriteit Persoonsgegevens over de gemeenteraadsverkiezingen heeft getild. Tegenover persbureau ANP zegt hij dat hij niet op de hoogte was van de inhoud, zo meldt Nu.nl (3). Bovendien lag de verantwoordelijkheid om het rapport te openbaren bij de toezichthouder.
Volgens de Rotterdamse burgemeester zou de privacywaakhond het rapport worden voorgelegd aan de korpsleiding van de Nationale Politie, omdat de camera-auto’s volgens de Politiewet waren ingezet. De Autoriteit Persoonsgegevens zou het onderzoeksrapport eind vorig jaar al hebben willen publiceren. Dat werd echter geen toestemming voor gegeven, omdat de politie de reguliere procedure van wederhoor wilde volgen.
De korpsleiding erkent dat het achteraf gezien een “onjuiste afweging” heeft gemaakt om het rapport niet te openbaren. Dat is naar eigen zeggen te wijten aan “de medewerker die het Wob-verzoek in behandeling heeft genomen”. Tot slot laat de politie weten dat haar eigen verslag niet klopt. “Niet Aboutaleb, maar de politiechef merkte in het overleg op dat uitstel zou betekenen dat het rapport pas door een nieuwgekozen gemeenteraad zal worden besproken. Hierover is echter niets terug te vinden in de notulen”, aldus de politie.
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/15/aboutaleb-hield-rapport-tegen-wegens-verkiezingen-a4133638
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/15/bij-ministeries-en-gemeenten-heerst-een-cultuur-van-achterhouden-a4133614
https://www.nu.nl/tech/6206941/aboutaleb-ontkent-ap-rapport-bewust-uit-de-publiciteit-te-hebben-gehouden.html
