In Nederland en andere (Europese) landen geloven politici heilig dat een app kan helpen in de strijd tegen het coronavirus. Beveiligingsdeskundigen zetten hun vraagtekens daarbij. Eén van hen is Bruce Schneier, privacydeskundige en lid van het Berkman Klein Center for Internet & Society van de Harvard University. Tegenover Buzzfeed zegt hij dat applicaties “geen enkele waarde” hebben bij de bestrijding van het coronavirus.
Afgelopen maand kondigde Hugo de Jonge, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), aan dat hij een smartphoneapplicatie wil laten ontwikkelen. Met deze app wil hij dat de GGD eenvoudiger en sneller bron- en contactonderzoek kan verrichten. Nu gebeurt dat nog allemaal handmatig. De schaal waarop dat onderzoek uitgevoerd moet worden, is inmiddels zo groot dat de gezondheidsinstellingen handen tekort komt. Een app zou veel werk uit handen kunnen nemen, zo is de gedachte.
Na een snelle en chaotische selectieronde en een -daar zijn de meeste deskundigen het wel over eens- mislukte ‘appathon’, kwam minister De Jonge met een opmerkelijk besluit. Ondanks de vele kritiek over privacy- en beveiligingsissues en een datalek binnen één etmaal, houdt hij voet bij stuk. In plaats van een bestaande applicatie te nemen in de bestrijding van COVID-19, heeft de minister een nieuw team aangesteld dat zich hiermee gaat bezighouden. Dit team, bestaande uit veiligheidsdeskundigen, privacyexperts, ethici, IT-specialisten en epidemiologen, heeft nog maar enkele weken de tijd om een nieuwe corona-app te bedenken.
Ook in andere Europese landen gaan overheden voortvarend te werken om een corona-app te ontwikkelen. In het Verenigd Koninkrijk wil premier Boris Johnson dat ‘binnen enkele weken’ geregeld hebben. In Frankrijk heeft de Commission Nationale de l’Informatique et des Libertés (CNIL), de Franse variant van onze Autoriteit Persoonsgegevens, het groene licht gegeven om de app StopCovid te gebruiken. Australië gaat de app COVIDSafe inzetten. En in India zijn medewerkers die in een risicogebied wonen en bij de overheid of het bedrijfsleven werken verplicht om de app Aarogya Setu te installeren op hun smartphone. De Belgische minister van Digitale Agenda, Telecommunicatie en Post Philippe De Backer heeft aangegeven voorlopig nog niets te zien in een app.
Buzzfeed heeft diverse internationaal gerenommeerde privacy- en securityexperts benaderd met de vraag hoe apps kunnen bijdragen in de strijd tegen het coronavirus. Eén van hen was privacydeskundige Bruce Schneier. Hij zegt tegenover Buzzfeed dat contact-tracing apps “geen enkele waarde” hebben. “Dan heb ik het niet eens over privacyzorgen, maar over de werkzaamheid. Is er werkelijk iemand die denkt dat dit [een app, red.] iets zinnigs doet? Dit is iets dat overheden willen puur omdat het kan. In mijn ogen zijn het ‘techies’ die iets ‘tech-achtigs’ doen omdat ze niet weten wat ze anders moeten doen.”
Op zijn blog gaat Schneier dieper in op de materie. Hij zegt dat hij geen blog over het onderwerp had geschreven, omdat hij ervan uitging dat men wel wist dat een app geen contactonderzoek kan uitvoeren. Na het interview op Buzzfeed ontving hij zoveel tweets en e-mails dat hij besloot om er toch maar iets over te schrijven op zijn blog.
Volgens Schneier hebben apps last van een “klassiek identificatieprobleem”. Enerzijds registreren ze valse positieven. Dan vertelt de app dat iemand mogelijk besmet is met het coronavirus terwijl dat helemaal niet het geval is. Dat komt omdat bluetooth en GPS niet accuraat genoeg zijn om contactmomenten te registreren. Ook houden deze technieken geen rekening met omgevingsomstandigheden. Zo kan iemand bijvoorbeeld 10 minuten kletsen met iemand die achter een raam staat. Een app ziet dat niet, maar registreert het wel als een contactmoment met besmettingsgevaar.
Anderzijds leggen corona-apps ook valse negatieven vast. In zo’n geval laat de app het na om een contact- en besmettingsmoment te registreren. Iemand die bijvoorbeeld kortstondig achter je loopt en ineens moet hoesten kan in theorie al voldoende zijn om iemand te besmetten. Daarnaast wordt er niets vastgelegd in een logboek als de ander niet de app op zijn of haar smartphone heeft geïnstalleerd. En ten slotte kunnen er fouten optreden bij het bepalen van je positie: wie weet sta je te lang te dicht op iemand die besmet is met COVID-19, maar hapert de locatiebepaling van de app op dat moment.
“Het eindresultaat is dat de app niet werkt”, zo zegt Schneier. “Mensen laten slechte reviews achter op social media. Mensen die deze berichten lezen krabben zich wel twee keer achter de oren en komen tot de conclusie dat de app niet te vertrouwen is. Het verlies in vertrouwen is nog erger dan helemaal geen app hebben.” De gedachte dat een app kan helpen bij contactonderzoek is volgens Schneier “ronduit dom”.
Ook de andere experts die Buzzfeed sprak zijn kritisch over contactonderzoek met contact-tracing apps. “Contact-tracing is een van de weinig succesvolle non-farmaceutische interventies”, aldus Carl Bergstrom, epidemioloog aan de University of Washington. “Het is een heel oud hulpmiddel in de publieke gezondheid. Het digitaal uitvoeren van contactonderzoek is dat overduidelijk niet.”
Jason Bay, de man die aan het hoofd staat voor de implementatie van de TraceTogether app in Singapore, zegt dat geen contact-tracing systeem met bluetooth arbeidsintensief werk kan vervangen. “Wij gebruiken TraceTogether als aanvulling op contact-tracing, niet om deze te vervangen. Iedere poging om hier anders over te denken, is een oefening in arrogantie en technologisch triomfalisme”, aldus Bay.
Lucía Abascal, een promovenda aan de University of California die straks arts wil worden, stelt dat mensen niet vervangen kunnen worden door een algoritme.
“We hebben te maken met mensen die bang zijn, mensen die zojuist hun baan zijn kwijtgeraakt. Veel van hen hebben familieleden in het ziekenhuis. Een belangrijk deel van het contactonderzoek verloopt in de vorm van een interview. Ik zou niet weten hoe je dit aan een computer wil overlaten. Het idee dat er een app is die al het werk dat wij doen uit handen neemt, is moeilijk te verwerken.”
Dit nieuwsbericht is ook te vinden in de dossiers Coronavirus en Big Data
