De Nationale Politie gaat controleren welke vertrouwelijke informatie politieagenten opzoeken in de interne computersystemen. Op deze manier wil ze voorkomen dat gevoelige gegevens naar criminelen worden doorgespeeld door corrupte agenten. Het gaat naar eigen zeggen om software die “opvallend zoekgedrag binnen de politiesystemen in een vroegtijdig stadium moet detecteren”. Dat zegt de Nationale Politie tegenover NRC. Alle medewerkers zijn afgelopen vrijdag geïnformeerd over de plannen via het intranet.
Krantenkoppen over corrupte agenten die tegen betaling vertrouwelijke politie-informatie doorspelen aan criminelen zijn niets nieuws onder de zon. In 2019 startte de politie 178 onderzoeken waarbij mogelijk vertrouwelijke politie-informatie is doorgespeeld. In totaal kregen 68 politieagenten een disciplinaire maatregel opgelegd wegens lekken, misbruik van informatie of het achterhouden daarvan. In 2018 gebeurde dat 71 keer, het jaar daarvoor 50 keer.
De Nationale Politie wist het lekken van vertrouwelijke informatie regenmatig niet te voorkomen. Daar heeft ze nu iets op bedacht. Het afgelopen anderhalf jaar heeft de politie Amsterdam geëxperimenteerd met een controlesysteem dat een seintje afgeeft als er ‘atypische signalen’ worden geconstateerd. Het systeem stelt de politie in staat om “mogelijk misbruik van informatie beter en sneller te signaleren”, zo schrijft de organisatie in een aankondiging op intranet. Het doel is om het controlesysteem geleidelijk uit te rollen, zodat het zoekgedrag van alle 65.000 politiemedewerkers eind 2021 wordt gemonitord.
De Nationale Politie zegt met het controlesysteem niet alleen corrupte agenten te willen opsporen. In feite wil de politie “oneigenlijk gebruik van politie-informatie” op alle niveaus tegengaan. Stel voor dat je dochter met een vriendje thuiskomt, dan is het niet de bedoeling dat je zijn naam door de politiedatabase haalt. Of dat je uit nieuwsgierigheid kijkt of iemand uit jouw omgeving een strafblad heeft.
NRC schrijft dat er intern wisselend wordt gereageerd op de plannen om volgend jaar het controlesysteem in te voeren. Een agent stelt tegenover het dagblad dat “resultaten uit het verleden dit noodzakelijk hebben gemaakt”. Anderen waarschuwen voor big brother is watching you praktijken.
Jan Struijs, voorzitter van politievakbond NPB, heeft zijn twijfels over het systeem en ziet liever dat agenten achteraf worden gecontroleerd. “Als er doorlopend over je schouder wordt meegekeken, kan dit de vertrouwensrelatie met je werkgever aantasten. Hoe harder je werkt op straat, hoe meer bevragingen je doet. Harde werkers zullen zich meer moeten verantwoorden”, zo zegt Struijs tegenover NRC.
Ook Loes Thissen van de Centrale Ondernemingsraad (COR) zet haar vraagtekens bij het plan, omdat ze bang is dat de politie zich teveel focust op haar eigen organisatie. “Het is goed om dreiging van buitenaf tegen te gaan door te kijken waar data op gekke momenten worden bevraagd. Het is ook goed om te proberen lekken van binnenuit tegen te gaan. Maar het mag niet uitmonden in een jacht op dienders.”
Taco Vrolijk, als projectleider de eerste verantwoordelijke voor de implementatie van het controlesysteem, probeert de gemoederen te sussen door te zeggen dat het systeem zich niet richt op individuele agenten, maar op het beschermen van vertrouwelijke informatie. Als het systeem een afwijkend patroon signaleert, betekent dit niet automatisch dat een politiemedewerker in de problemen zit. Per geval beoordeelt de leidinggevende of er aanleiding is om tot vervolgstappen over te gaan. Iemand die in zijn vrije tijd doorwerkt aan een zaak zal niet worden berispt. “Mocht er sprake zijn van vermoedelijk plichtsverzuim of crimineel lekken wordt, volgt er het gebruikelijke disciplinaire traject”, aldus Vrolijk.
Het is niet de eerste keer dat de politie in het nieuws is omdat er iets mis is met de systemen. Afgelopen maand stelde Bits of Freedom dat de politiesystemen niet voldoen aan de geldende regels op het gebied van privacy en informatiebeveiliging. Zo behouden politieagenten die promotie maken vaak hun bevoegdheden, zodat ze toegang hebben tot informatie die niet nodig is om hun werkzaamheden uit te voeren. Ook worden gegevens vaak te lang bewaard en is het onduidelijk of de huidige beveiligingsmaatregelen afdoende zijn om informatie te beschermen.
Volgens de belangenvereniging lopen zowel burgers als de politie enorme risico’s door de lakse beveiliging. Als de politie geen actie onderneemt, dan moet de Autoriteit Persoonsgegevens ingrijpen en eventueel boetes opleggen. “Het is te gek voor woorden dat de politie hier al jaren mee wegkomt”, zo stelt Bits of Freedom.
