Het is uitstekend dat staatssecretaris Paul de handschoen oppakt op het gebied van leermiddelen en digitalisering in het funderend onderwijs. Tegelijkertijd blijven na het lezen van de brief nog diverse vragen onbeantwoord. Dat is de eerste reactie van de VO-raad op de brief 'Digitalisering en leermiddelen in het funderend onderwijs', die op 22 november jl. naar de Tweede Kamer is gestuurd. De sectorraad denkt graag met de staatssecretaris mee over geschikte vervolgstappen richting een goed werkende leermiddelenmarkt en gezonde vorm van digitalisering in het funderend onderwijs.
Afgelopen zomer publiceerde de VO-raad in een bredere coalitie van onderwijspartijen het manifest 'Meer grip op leermiddelen'. In deze Kamerbrief zet het ministerie van OCW een paar belangrijke stappen waar ook in het manifest toe is opgeroepen. Zo staan we positief tegenover het initiatief om een kwaliteitsalliantie op te richten. Deze alliantie kan bijdragen aan het vaststellen van kwaliteitscriteria voor leermiddelen, een belangrijk aandachtspunt in het manifest. De VO-raad denkt graag mee over hoe deze alliantie daadwerkelijk een significante positieve impact kan hebben op de leermiddelenmarkt en de kwaliteit van leermiddelen. Daarbij vragen we specifiek aandacht voor het betrekken van leraren bij het ontwikkelen van de kwaliteitskaders, net als bij de Kennistafel Effectief Leesonderwijs. De effectieve inzet van leermiddelen in de klas vraagt inspanningen van de hele onderwijssector, maar om dit op voorhand te koppelen aan een op te richten alliantie lijkt voorbarig. Het is raadzaam om ook andere of beter passende opties in het oog te houden.
De VO-raad vindt het teleurstellend dat het KPMG-onderzoek naar de prijsontwikkeling van leermiddelen in het voortgezet onderwijs nog niet is afgerond. De prijsontwikkeling en terugloop van keuzevrijheid is een urgent probleem. Scholen in het funderend onderwijs lopen steeds vaker tegen hogere prijzen aan op de leermiddelenmarkt en zijn kritisch over de verdienmodellen van leveranciers. De intentie om het onderzoek te vervolgen is positief. Hopelijk biedt het vervolg een beter inzicht in potentiële oplossingsrichtingen om de problematiek het hoofd te bieden.
Daarnaast waardeert de VO-raad de houding van het ministerie jegens ongewenste marktontwikkelingen, zoals het opkopen van bedrijven gericht op leermiddelen en eigenaarschap door beursgenoteerde bedrijven en private equity. Leermiddelen moeten er primair zijn voor het onderwijs, nu lijkt winstmaximalisatie in toenemende mate de drijfveer. Daarom kijken we met grote interesse uit naar het gezamenlijke onderzoek van OCW en EZK naar de structuur en werking van de leermiddelenmarkt. Wel pleit de VO-raad om parallel toe te werken naar een structurele transparantie omtrent prijs- en verdienmodellen op de leermiddelenmarkt. Ook onderschrijven we de oproep om de vraagarticulatie aan scholenzijde te versterken, door lid te worden van coöperatie SIVON.
De VO-raad is blij met de structurele aandacht van de staatssecretaris voor digitalisering in het onderwijs. Veilige en doordachte inzet van digitalisering is een randvoorwaarde voor goed onderwijs:
Artificiële Intelligentie (AI) - De VO-raad voorziet een grote impact van artificiële intelligentie op leermiddelen en de manier van lesgeven – zowel positief als negatief. We staan positief tegenover de inzet van NOLAI en Kennisnet met o.a. de handreiking 'AI voor scholen', maar zitten nog wel met de nodige vragen rondom de implementatie van de AI-verordening. We gaan graag het gesprek aan met OCW over hoe deze verordening een rol gaat spelen in het onderwijs. Daarnaast zien we dat er voor scholen nog veel onduidelijk is over een veilige en verantwoorde inzet van AI in de klas en roepen we de staatssecretaris op om ook op dit thema haar stelselverantwoordelijkheid te pakken.
Devices - Voor de bekostiging van devices onderschrijft de VO-raad de intenties van OCW, maar is de toezegging van een gesprek met het ministerie van SZW aan de magere kant. We hopen dat er snel meer duidelijkheid komt over hoe de ondersteuning van ouders met een smalle beurs op een minder complexe manier kan worden vormgegeven.
SIVON - De VO-raad staat positief tegenover de extra financiële steun voor de coöperatie SIVON. Zowel op het gebied van digitale veiligheid als de leermiddelenmarkt bekleedt SIVON een cruciale rol voor het funderend onderwijs.
Digitale veiligheid - De VO-raad zet zich in voor een veilig leer- en werkklimaat van leerlingen en medewerkers. Eerder dit jaar heeft de ADR een rapport opgeleverd naar de governance op het Normenkader Informatiebeveiliging en Privacy. Hierover voert de VO-raad gesprekken met OCW voor een passende inrichting van beheer en toezicht op het normenkader.
Programma basisinfrastructuur - De VO-raad staat positief tegenover de plannen om een programma in te richten rondom de landelijke basisinfrastructuur van scholen voor goed digitaal onderwijs. Naar aanleiding van een onderzoeksrapport van Highberg en Berenschot wordt geconcludeerd dat het huidige stelsel niet toekomstbestendig is en aan herziening toe is. Wij delen deze conclusie. De brief stelt dat het fundamentele vraagstukken betreft. Dat is zo, maar de VO-raad ziet urgentie om op korte termijn met keuzes en oplossingen te komen.
Alles overziend staat de VO-raad positief ten opzichte van de initiatieven die het ministerie van OCW neemt op het gebied van leermiddelen en digitalisering. Op diverse manieren wordt bijgedragen aan een beter werkende leermiddelenmarkt en een soepeler digitale transitie in het funderend onderwijs. We blijven graag betrokken bij de stappen die het ministerie in de nabije toekomst zet. Samen kunnen we toewerken naar een leermiddelenmarkt en digitale transitie die bijdragen aan de onderwijskwaliteit in het funderend onderwijs.
