Vandaag gaan de middelbare scholen weer open voor alle leerlingen. Tussen leerlingen, leerkrachten en onderling dient altijd anderhalve meter afstand te worden gehouden en er gelden strenge hygiëneregels van het RIVM. Leerlingen gaan gespreid naar school, maar door dit afstandscriterium zal er ruimte zijn voor een kwart tot een derde van alle leerlingen. De vraag is hoe scholen hun onderwijs moeten organiseren.
coauteur: Job Vos
Het kabinet stelt dat alle leerlingen de gelegenheid moeten krijgen om weer zoveel mogelijk onderwijs op hun school te volgen. De school geeft zelf invulling aan de uitvoering van dit principe. Als dat nodig is mogen sommige leerlingen dus meer aanwezig zijn op school dan andere leerlingen, bijvoorbeeld voor extra begeleiding of het afnemen van toetsen. Het advies van de VO-raad is om les te beperken tot de kern van alle vakken en om op school vooral praktijkvakken en praktijkonderwijs te geven dat thuis niet verzorgd kan worden.(1)
Het schoolbestuur bepaalt zelf hoe het onderwijs wordt ingericht. Deze bevoegdheid is opgenomen in onderwijswetgeving. Deze – aangepaste – schoolregels bepalen welke leerlingen op welke tijden op school zijn, op welke tijden ze thuis op afstand onderwijs volgen, et cetera. Het is belangrijk dat hierbij de (gemeenschappelijke) medezeggenschapsraad wordt betrokken, omdat het gaat om de inrichting van het onderwijs.
Het deelnemen aan onderwijs is verplicht, waarbij wel rekening gehouden dient te worden met de RIVM-richtlijnen rondom ziekte en zorgen van ouders over de veiligheid van hun kinderen op school. De Inspectie van het Onderwijs kan ingrijpen als scholen de richtlijnen van het kabinet niet volgen (bijvoorbeeld als er geen les wordt gegeven, maar alleen mentorlessen plaatsvinden). De Inspectie stelt zich tot de zomervakantie terughoudend op,(2) en komt in actie bij signalen dat de onderwijskwaliteit en de veiligheid in gevaar komt.(3)
Via de website https://www.weeraanwezigopschool.nl/ krijgen scholen informatie over hoe zij om kunnen gaan met leerlingen die buiten beeld zijn geraakt, kwetsbare jeugd of ouders met zorgen. Bij Ingrado, de vereniging voor leerplichtambtenaren, is informatie beschikbaar over het omgaan met thuisonderwijs, leerplicht en het recht op onderwijs.(4) Het advies is om in gesprek te blijven gaan met ouders die hun kinderen niet naar school laten gaan. Overigens is dit nog wel een uitdaging. Dagblad Trouw meldt dat sinds de heropening van de basisscholen er nog ruim vijfhonderd basisschoolleerlingen onvindbaar zijn.(5)
Op school moeten de RIVM-richtlijnen worden gevolgd. Afhankelijk van de inrichting van de school, wordt er zoveel mogelijk gebruik gemaakt van water en zeep (en als dit niet kan, desinfecterende handgel) bij de ingangen en in de klaslokalen. De tafels worden bij wisseling van leerlingen schoongemaakt. Er moeten papieren handdoekjes beschikbaar te zijn, de werkplekken staan anderhalve meter uit elkaar. Overal moeten prullenbakken aanwezig zijn die na een wisseling van leerlingen, moeten worden geleegd. Geen schoolkluisjes gebruiken, kantines blijven dicht en in pauzes mogen leerlingen het schoolterrein niet verlaten. Er wordt zeker geen temperatuur gemeten, bij gezondheidsklachten gaan leerlingen naar huis. Het gebruik van temperatuurmeting als indicator kan bij twijfel juist onduidelijkheid geven. Bij een ongewoon aantal leerlingen of medewerkers met gezondheidsklachten neemt de school contact op met de GGD op grond van artikel 26 Wet Publieke Gezondheid.
Het naleven van de RIVM-richtlijnen is verplicht voor scholen. De minister van VWS geeft op grond van artikel 7 Wet Publieke Gezondheid een aanwijzing aan de veiligheidsregio’s voor het toepassen van maatregelen voor het onderwijs. De Aanwijzing is opgenomen in brieven van de minister aan de voorzitters van de Veiligheidsregio’s.(6) De Veiligheidsregio’s nemen deze maatregelen op in hun noodverordeningen. Om regionale verschillen te voorkomen wordt er een modelverordening gebruikt van het Veiligheidsberaad (de samenwerkende veiligheidsregio’s).(7) In de noodverordeningen staan de maatregelen die scholen na moeten leven, maar dat kan ook een verwijzing zijn naar bijvoorbeeld het protocol van de PO-Raad of VO-raad voor heropening van het onderwijs. In de huidige model-noodverordening staat bijvoorbeeld in artikel 2.7 dat “het verboden is om onderwijsactiviteiten te verrichten in onderwijsinstellingen (met uitzondering van bijv. basisonderwijs). De verwachting is dat in de nieuwe verordening de maatregelen voor middelbare scholen zijn opgenomen, met een verwijzing naar het protocol “Opstart voortgezet onderwijs”.
De Veiligheidsregio’s gaan niet actief bij scholen langs om te controleren of alle maatregelen worden nageleefd. Hierbij wordt er van uitgegaan dat scholen het belang van de RIVM-maatregelen snappen en deze nakomen. Bij signalen over veiligheid op school kan iedereen contact opnemen met de Veiligheidsregio. De Onderwijsinspectie kan ook bij meldingen, verdenkingen of constateringen over onveiligheid besluiten deze door te geven aan de betreffende veiligheidsregio.
De zorgplicht van scholen voor de sociale veiligheid van leerlingen blijft ook tijdens de coronacrisis gelden. De invulling van de zorgplicht zal zich voornamelijk richten op de veiligheidsbeleving van leerlingen (op school en in de online lessen), alertheid op mogelijke signalen van aantasting van de sociale veiligheid waaronder onveiligheid door handelingen van anderen (leerlingen, personeel en andere mensen in de omgeving van leerlingen), en de fysieke veiligheid van leerlingen (thuis en op school). De Inspectie van het Onderwijs blijft alert op het naleven van de regels door scholen.
Volgens het protocol ‘Opstart voortgezet onderwijs’ is al het onderwijspersoneel dat gezond is en niet tot een risicogroep behoort in principe beschikbaar voor het verzorgen van het onderwijs op de school. Voor andere medewerkers blijft het adagium thuiswerken waar mogelijk. Schoolbesturen zijn op basis van de Arbo-wetgeving verplicht werknemers voor te lichten over de risico’s en maatregelen die zij tegen de besmettingsrisico’s hebben getroffen. Scholen organiseren zelf het toezicht en begeleiding op de gang, tijdens de pauzes en de lunchmomenten. Er staan bijvoorbeeld een of meerdere personeelsleden (of leerlingen bovenbouw) bij de ingang om de leerlingenstroom te begeleiden en toe te zien dat de anderhalve meter afstand in acht wordt genomen. Vanuit de Arbowet heeft het schoolbestuur de plicht – voor zover dat redelijkerwijs kan worden gevergd – het werk zo te organiseren dat daarvan geen nadelige invloed uitgaat op de veiligheid en de gezondheid van de werknemer. Als medewerkers ziek zijn of tot een risicogroep behoren, gaan ze niet naar school. Medewerkers die uit zorg om ziek te worden of omdat ze bijvoorbeeld geen opvang voor hun kinderen hebben niet komen, gaan in gesprek met hun werkgever (schoolbestuur) over een passende oplossing.
Door de anderhalvemeterregel is het niet mogelijk om alle leerlingen in één klaslokaal onder te brengen. Scholen ontkomen er dan ook niet aan om een deel van hun onderwijs op afstand te blijven verzorgen. Videobellen is een middel dat ook in het middelbare onderwijs voorlopig niet zal verdwijnen. Scholen moeten hierbij een afweging maken tussen de belangen van de school en die van de individuele leerling of docent. Afhankelijk hiervan zal bekeken moeten worden of toestemming is vereist. Het gebeurt bijvoorbeeld nu al in het basisonderwijs dat beelden van klassensituaties door ouders worden gebruikt om aan te tonen dat hun kind te weinig aandacht krijgt. Beelden hiervan worden opgenomen en gedeeld met andere ouders. Scholen wordt daarom geadviseerd om goed na te denken voor welke doelen ze videobellen willen inzetten en op welke manier. Belangrijk hierbij is dat ze goede afspraken met docenten, leerlingen en hun ouders. Op de website van Privacy op School wordt ingegaan op de meest gestelde vragen rondom AVG en onderwijs op afstand.(8)
(1) https://www.vo-raad.nl/nieuws/protocol-heropening-voortgezet-onderwijs-gepubliceerd
(2) https://www.onderwijsinspectie.nl/actueel/nieuws/2020/04/22/aanpassing-inspectietoezicht-tot-de-zomervakanties
(3) https://www.onderwijsinspectie.nl/actueel/nieuws/2020/05/07/meldingen-in-het-kader-van-de-coronacrisis
(4) https://www.ingrado.nl/kennisdossiers/covid_19_en_het_recht_op_onderwijs_en_ontwikkeling
(5) https://www.trouw.nl/onderwijs/de-scholen-zijn-open-maar-500-basisschoolleerlingen-zijn-nog-altijd-onvindbaar~b725c443/
(6) https://www.rijksoverheid.nl/documenten/brieven/2020/05/08/aanpassingen-in-de-opdracht-voor-bestrijding-van-de-uitbraak-van-covid-19
(7) https://www.veiligheidsberaad.nl/covid-19/
(8) https://www.privacyopschool.nl/onderwijsopafstand/
