De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) maakt gebruik van de omstreden afluistersoftware Pegasus van het Israëlische bedrijf NSO Group. Het spionageprogramma zou onder meer gebruikt zijn om de telefoon van Ridouan Taghi, de hoofdverdachte in het Marengo-proces, te hacken. Of de veiligheidsdienst Pegasus ook voor andere doeleinden inzet, is onbekend. Vier bronnen bevestigen aan de Volkskrant dat de AIVD Pegasus gebruikt.
Pegasus is spionagesoftware die is ontwikkeld door de NSO Group. Met het afluisterprogramma kunnen inlichtingen- en veiligheidsdiensten alle denkbare informatie van smartphones en andere geïnfecteerde apparaten halen. Naast digitale communicatie (sms’jes, e-mails en WhatsApp-berichten) verzamelt de software ook foto’s, video’s, telefoonnummers, locatiegegevens en opgeslagen documenten. Tevens is het mogelijk om telefoongesprekken af te luisteren en ongemerkt screenshots en video’s te maken.
Lange tijd was het onduidelijk of Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten Pegasus gebruikten om verdachten af te luisteren. Toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren en minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag schreven afgelopen jaar in een brief aan de Tweede Kamer dat zij niet wisten of de diensten daadwerkelijk gebruikmaken van deze spionagesoftware.
Ook de politie weigert om openheid van zaken te geven over de hackingsoftware die ze gebruikt. De Volkskrant probeert al jaren om daar meer duidelijkheid over te krijgen, maar zonder succes. Marc van Breda, hoofd juridische zaken bij uitgeverij DPG Media, kondigde onlangs aan naar de bestuursrechter te stappen om zo de juiste documenten boven tafel te krijgen.
Dat de AIVD Pegasus gebruikt om verdachten af te luisteren, lijkt als een paal boven water te staan. Vier bronnen bevestigen tegenover de Volkskrant dat de veiligheidsdienst hiervoor op Pegasus vertrouwt. Onder meer Ridouan Taghi, het kopstuk in het Marengo-proces, zou met deze software zijn bespioneerd. Inez Weski, de advocaat van Taghi, noemt de software een “buitenwettelijk technisch middel”.
In 2017 sprak het kabinet af dat de politie alleen hackingsoftware mocht inkopen bij leveranciers die enkel aan ‘doorgelichte regimes’ werd geleverd. Deze beperking gold echter niet voor inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Toen Taghi was ondergedoken in het buitenland, gebruikte de AIVD Pegasus om hem op te sporen.
De AIVD weigert om vragen over het gebruik van Pegasus te beantwoorden. Ook NSO Group wil niet reageren of de berichtgeving. Het Israëlische beveiligingsbedrijf beroept zich op zijn geheimhoudingsplicht. Tevens beweert het bedrijf niet te weten hoe en wanneer klanten de spionagesoftware inzetten.
Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt is niet te spreken over de gang van zaken. “Ik wil weten binnen welk kader Pegasus is ingezet, tegen welke categorieën personen, en hoe het toezicht is georganiseerd. Ook wil ik weten wat de premier van het gebruik van Pegasus door Nederland vindt”, zo zegt hij tegenover de Volkskrant.
Omtzigt treedt op als rapporteur voor de Raad van Europa. In deze functie moet hij onder meer antwoord geven op de vraag of Nederland Pegasus gebruikt. Eind mei stelde het Kamerlid schriftelijke vragen over het onderwerp aan het kabinet. Hij informeerde voor welke misdrijven en tegen welke verdachten de spionagesoftware wordt ingezet, en hoeveel er gestoken is in de aanschaf van spionagesoftware.
Ook het Europees Parlement voert momenteel een onderzoek uit naar Pegasus. Ze probeert te achterhalen in hoeverre de Israëlische spionagesoftware is en wordt gebruikt om Europese politici, journalisten en activisten te monitoren. De onderzoekscommissie, onder leiding van Sophie in ’t Veld, presenteert volgend jaar haar bevindingen.
De spionagesoftware is niet alleen omstreden vanwege de immense privacyinbreuk. Onderzoek heeft aangetoond dat Pegasus gebruikt wordt om journalisten, mensenrechtenactivisten, advocaten en andere prominente personen af te luisteren. Onder meer de Franse president Emmanuel Macron, voorzitter van de Europese Raad Charles Michel en Eurocommissaris voor Justitie Didier Reynders en vier andere leden van de Europese Commissie zouden zijn bespioneerd met de software van NSO Group.
Pegasus zou ook zijn ingezet om Catalaanse en Britse politici zouden af te luisteren. Het hoofd van de Spaanse geheime dienst CNI werd vorige maand ontslagen, omdat de dienst Pegasus gebruikte om president Pedro Sánchez en minister van Defensie Margarita Robles te bespioneren.
NSO Group zegt Pegasus te hebben ontworpen voor overheden om de nationale veiligheid te waarborgen door criminele en terroristische activiteiten vroegtijdig op te sporen. “Onze technologieën worden dagelijks gebruikt om pedofilienetwerken en netwerken van drugs- en sekshandelaars op te rollen, vermiste en ontvoerde kinderen op te sporen, overlevenden op te sporen die onder ingestorte gebouwen vastzitten en het luchtruim te beschermen tegen verstorende penetratie door gevaarlijke drones”, zo luidt de officiële verklaring van het bedrijf.
NSO Group ontkent dan ook alle aantijgingen. Het dreigt zelfs juridische stappen te ondernemen om zich tegen deze “ongegronde beschuldigingen” te verdedigen.
Partijen als WhatsApp, Apple en Amnesty International hebben op hun beurt NSO Group aangeklaagd. De mensenrechtenorganisatie wil dat er een “gronding en onafhankelijk onderzoek” komt naar handel en wandel van het Israëlische bedrijf. De VS heeft het beveiligingsbedrijf op een zwarte lijst geplaatst. Dat houdt in dat Amerikaanse bedrijven geen zaken mogen doen met NSO Group.
