De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) beschermt de privacy van kinderen barslecht. Om de privacy van onze allerjongsten te waarborgen, zijn er aanvullende regels nodig. Het is aan Autoriteit Persoonsgegevens en de Europese privacytoezichthouders om daarvoor te zorgen.Dat zegt de Consumentenbond in een persbericht. De Bond overhandigde donderdag een rapport aan AP-bestuursvoorzitter Aleid Wolfsen over de positie van kinderen in de AVG.
Na jaren van gesteggel trad de AVG in mei 2018 in werking. Deze verordening is opgesteld om de privacy van Europese burgers te waarborgen. Deze regels gelden niet alleen voor volwassenen, maar ook voor kinderen. In de inleiding van de AVG lezen we dat kinderen recht hebben op ‘specifieke bescherming’, omdat zij zich minder bewust zijn van de risico’s en gevolgen als zij toestemming geven aan derden om hun persoonsgegevens te verwerken. Deze specifieke bescherming geldt voor het gebruik van persoonsgegevens voor marketingdoeleinden, voor het opstellen van persoonlijkheids- of gebruikersprofielen, en voor het rechtstreeks aanbieden van diensten aan kinderen.
Artikel 8 dicteert wie in welke situatie toestemming moet geven om de persoonsgegevens van jonge kinderen te mogen verwerken. Het eerste lid stelt dat een kind 16 jaar of ouder moet zijn om in te stemmen met de verwerking van zijn persoonsgegevens. Het uitgangspunt is dus dat de ouders of ‘personen met ouderlijke verantwoordelijkheid’ toestemming moeten verlenen voor het delen van persoonsgegevens. Ook moeten bedrijven ‘redelijke inspanningen’ leveren om te controleren of een van de ouders daadwerkelijk toestemming hebben gegeven.
Verder staat er in de AVG dat de nationale privacytoezichthouders ‘bijzondere aandacht’ dienen te besteden aan ‘specifiek op kinderen gerichte activiteiten’ (artikel 57). Tot slot vermeldt de AVG dat een branche die gericht is op kinderen een gedragscode kan uitwerken. Deze gedragscode kan bijvoorbeeld iets zeggen over hoe op kinderen gerichte informatie wordt verstrekt en hoe ouderlijke toestemming wordt verkregen.
Voor internet- en mobiele diensten is ouderlijke instemming vereist, dat geldt niet voor preventieve of adviesdiensten die rechtstreeks aan kinderen worden aangeboden. Doen moet je denken aan een chat of een telefonische dienst voor kinderen die gepest worden, waarvan de ouders gescheiden zijn of aan zelfdoding denken. Ook verplicht de AVG dat gegevensverwerkers duidelijk moeten zijn over welke persoonsgegevens ze verzamelen en voor welk doel.
Sandra Molenaar, directeur van de Consumentenbond, vindt dat ‘volstrekt onvoldoende’. Ze zegt dat ouderlijke toestemming ‘kinderlijk eenvoudig’ is te omzeilen. “Bovendien kun je van kinderen niet verwachten dat ze kunnen overzien wat de gevolgen zijn van hun toestemming voor het verzamelen van hun gegevens.”
Molenaar stelt verder dat online diensten als Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat en YouTube geld verdienen aan het profileren van kinderen en tonen van gepersonaliseerde advertenties. “Dat is onverenigbaar met de ‘specifieke bescherming’ waar de AVG over spreekt. Wat ons betreft zouden van kinderen helemaal geen marketingprofielen gemaakt mogen worden. Bedrijven kunnen prima adverteren rondom content die voor kinderen is bestemd. Maar zolang ze niet volwassen zijn, is profileren en persoonlijk adverteren uit den boze.”
De Consumentenbond zegt dat er extra regels nodig zijn om de privacy van kinderen te beschermen. De Autoriteit Persoonsgegevens moet zich daar actief voor inzetten. Samen met de European Data Protection Board (EDPB) moet de toezichthouder de kar trekken en het probleem aan de kaak stellen bij Europese beleidsmakers.
In februari luidde de Consumentenbond de noodklok over TikTok. De belangenorganisatie diende samen met de consumentenorganisaties uit 17 EU-lidstaten een klacht in bij het Bureau Européen des Unions de Consommateurs (BEUC) en Consumer Protection Cooperation (CCP). BEUC is de Europese overkoepelende organisatie voor belangenbehartigers van consumentenrechten in de EU. CCP is het Europese samenwerkingsverband van belangenorganisaties die zich hard maken voor consumentenrechten.
De Consumentenbond vindt dat TikTok te weinig doet om de privacy van kinderen te beschermen. In de ogen van de Bond zijn de algemene voorwaarden voor tieners onbegrijpelijk. Het sociale netwerk is niet duidelijk over welke gegevens ze verzamelt en op welke manier deze data wordt verwerkt. Tot slot vindt de belangenorganisatie het ‘schaamteloos’ dat TikTok zonder toestemming video’s van content creators mag hergebruiken voor commerciële doeleinden. “[TikTok] gebruikt kinderen schaamteloos als billboards en het laat na video’s af te schermen die ongeschikt zijn voor deze jonge doelgroep”, aldus Molenaar.
