Op 13 september 2019 veranderde er iets fundamenteels in bankenland: vanaf toen waren de traditioneel gesloten banken verplicht om – mits de klant daarvoor toestemming geeft – klantgegevens te delen met derde partijen. Het open banking-tijdperk was definitief aangebroken. Inmiddels zijn we alweer twee jaar verder. Een mooi moment om de tussentijdse balans op te maken: wat is er tot nu toe terecht gekomen van de belofte van open banking? We vroegen het aan Nicolas Darlavoix, Digital- en Open Banking expert bij Sopra Banking Software.
Contactloos betalen, betaalverzoeken sturen via WhatsApp, geheel digitaal een hypotheek regelen, geld binnen vijf seconden op je rekening – het is slechts een kleine greep uit de talloze nieuwe mogelijkheden die bankconsumenten de laatste jaren voorbij hebben zien komen. Aan innovaties de laatste jaren dan ook geen gebrek binnen het banklandschap.
Open banking heeft zonder twijfel gezorgd voor veel innovaties, maar is in zekere zin toch ook een buitenbeentje. Want waar banken doorgaans staan te trappelen om ons de nieuwste bankiersnufjes voor te schotelen, is dat bij open banking toch net even anders: met de introductie van PSD2 móesten banken de poorten opengooien – of ze nou wilden of niet.
"Er was destijds vrijwel geen interesse vanuit de bankenwereld", herinnert Nicolas Darlavoix zich. "Het werd wel gevolgd maar banken zagen enkel de problemen en niet de kansen van open banking, dat was illustratief voor de houding richting open banking en dat is voor een deel nog steeds zo".
Dit (initiële) gebrek aan enthousiasme is niet zo gek. Banken zijn van oudsher gewend de kluizen potdicht te houden. Uiteraard wanneer het gaat om geld – maar in een tijd waarin data wordt gezien als het nieuwe goud sta je als bank ook niet direct te springen om de gegevens van je klanten te delen. Zeker niet als andere partijen daarmee mogelijk tussen jou en die klanten proberen te komen.
Banken die nog altijd tegenstribbelen doen er volgens Darlavoix echter goed aan hun hakken uit het zand te halen. “PSD2 is een feit – inclusief de bedreigingen die daarmee gepaard gaan – daar ga je niets aan veranderen. Maar belangrijker nog: de keerzijde van iedere bedreiging is een kans. Er zijn wel degelijk vele mogelijkheden voor banken en andere financiële instellingen om de vruchten te plukken van open banking.”
Vanuit Sopra helpt Darlavoix financiële instellingen uit de Benelux met het omarmen van de mogelijkheden van open banking. “Een interessant voorbeeld van een case waar wij bij betrokken zijn is een samenwerking met Cake, een fintech die een gelijknamige app heeft ontwikkeld waarmee klanten bij talloze retailers – van Hans Anders tot Vakantieveilingen tot Essent – een percentage van hun aankoopbedrag kunnen terugkrijgen.”
Daarmee biedt de app de retailers een loyalty & rewards-programma waarmee ze hun klantenbinding kunnen versterken. Sopra zorgt daarbij voor de Open Banking integratie tussen Cake en de banken. “We hebben een model ontwikkeld waarmee we de banken in staat stellen om Cake te integreren in hun eigen bankierenapp. Als een klant een betaling heeft gedaan wordt dat doorgegeven aan Cake en krijgt de klant automatisch een cashback op zijn aanschaf.”
De naam ‘Cake’ illustreert ook meteen wat volgens Darlavoix de onderscheidende kracht is van een goede open banking-use case: alle betrokken partijen krijgen een stukje van de taart: “De retailers krijgen er extra klanten bij en betalen daar een percentage voor. De banken kunnen een nieuwe dienst aanbieden aan hun klanten en krijgen daar weer een kickback fee voor omdat ze de benodigde betalingsgegevens verschaffen. De fintech krijgt ook een deel, omdat die alles technisch mogelijk maakt. En natuurlijk profiteert de klant het meest, die een deel van zijn aankoopbedrag terugkrijgt.”
De samenwerking met Cake is een mooi voorbeeld van het transactie-verdienmodel, waarbij de bank en andere betrokken partijen verdienen aan open banking door een percentage op te strijken van iedere transactie.
Een ander voorbeeld hiervan is een ‘abonnementsscan’, waarin een fintech aan de hand van jouw transactiegegevens kan bekijken of je abonnementen niet goedkoper kunnen, en zelfs voor je kan onderhandelen met de aanbieders. De bank en fintech kunnen vervolgens weer een percentage krijgen van de zo verkregen korting.
Er is echter nog een ander verdienmodel, al staat dit momenteel nog een beetje in de kinderschoenen: het data-verdienmodel. Darlavoix: “We hebben op dit gebied sinds kort een interessante samenwerking met een fintech die de mogelijkheid biedt om jouw transactiegegevens – natuurlijk alleen na uitdrukkelijke toestemming – te delen met die fintech. Die gegevens worden dan verkocht en daar krijg je als klant een datadividend, een vergoeding in euro's, op.”
Hiermee wordt het idee van data als kapitaal nog tastbaarder. Het verkopen van data ligt in Nederland echter vaak nog wat gevoelig, vandaar dat dit model nog minder vaak voorkomt. Darlavoix benadrukt wel dat de verkochte data in deze use case alleen geaggregeerd, ofwel anoniem en gecombineerd, wordt verkocht. “Zo kunnen geïnteresseerde partijen bijvoorbeeld zien dat ‘10% van de gebruikers tussen de 20 en 30 boodschappen doet bij de Jumbo’, maar nooit dat ‘Jaap om 15:10 boodschappen doet bij de Jumbo’.”
Dergelijke creatieve toepassingen geven een voorproefje van wat allemaal mogelijk is met open banking. “In het begin ging het nog om vrij basic personal finance management-oplossingen, nu zien we al interessantere toepassingen waar iedereen wat aan kan verdienen. En niemand weet wat er over een jaar zal zijn – er blijven voortdurend nieuwe innovaties in de markt komen.”
Open banking kan voor banken en andere financiële dienstverleners echter ook interessant zijn zonder dat er direct aan wordt verdiend. Net zoals Cake interessant is voor retailers die er juist geld op toeleggen: het biedt de mogelijkheid om klanten aan je te binden. “Je kunt als bank een waardevolle extra dienst leveren, die een reden is om klant te worden en te blijven”, legt Darlavoix uit.
Daarvoor moeten banken zich wel openstellen en actief de samenwerking opzoeken – ook met hun concurrenten. “Dit wordt nog weleens lastig gevonden”, beaamt Darlavoix. “De angst bestaat dat die concurrenten daarmee de kans wordt geboden om jouw klanten in te pikken. Maar die verlies je juist als je niets doet. En die concurrenten hebben jou net zo hard nodig.”
Door gebruik te maken van elkaars sterke punten kunnen spelers uit de financiële branche zich bovendien beter wapenen tegen de dreiging die al jaren boven de markt hangt: de techreuzen die langzaam maar zeker oprukken in het financiële domein.
“Dat zijn partijen die bijvoorbeeld via Apple en Google Pay nu al tussen de bank en de klant gaan zitten. Als ze dat verder uitbouwen tot complete platforms kun je als bank in de positie terechtkomen dat je alleen nog maar de onderliggende infrastructuur faciliteert. Dat is een positie die de meeste banken zullen willen voorkomen. Dus wil je die klantrelatie behouden door toegevoegde waarde te bieden, en daarvoor biedt open banking grote kansen.”
Juist in die klantrelatie schuilt een van de belangrijkste krachten die banken meebrengen naar de open banking-arena. De fintechs brengen dan misschien de slimme innovaties aan tafel, maar de banken hebben gedurende hun lange bestaan enorme aantallen klanten aan zich gebonden. De techreuzen hebben weliswaar nóg meer klanten, maar bedrijven als Amazon en Facebook hebben niet bepaald de beste reputatie.
“Dat is waar banken een groot voordeel hebben”, stelt Darlavoix. “Ze zitten op enorme bergen klanten én klantgegevens, en anders dan de techreuzen genieten ze ook het vertrouwen van die klanten. Aangezien open banking bestaat bij de gratie van datadeling is dat van grote waarde.”
Genoeg redenen dus voor banken om hun afwachtende houding te laten voor wat ze is en de kansen van het open banking-tijdperk te grijpen. Dit lijkt echter niet voor alle banken even makkelijk: waar de grootbanken over de financiële slagkracht beschikken om de benodigde technologische innovaties te ontwikkelen, is dat bij hun kleinere branchegenoten vaak niet het geval. Dat is volgens Darlavoix echter geen reden om stil te blijven zitten.
“Veel kleine banken zijn blijven steken op PSD2-compliancy: ze doen wat de wet ze verplicht maar niet meer. Dat is een gemiste kans, want ook zonder een grote eigen IT-afdeling kun je prima de vruchten plukken van open banking. Je hoeft het wiel natuurlijk niet zelf uit te vinden – de benodigde technologie kunnen banken ook adopteren van een speler als Sopra. Wij hebben een state of the art cloudplatform dat op alle open banking-API’s draait.”
Ook helpt Sopra banken en andere financiële dienstverleners – van klein tot groot – met de vele facetten van de transformatie van een gesloten naar open businessmodel.
“Als softwarebedrijf verzorgen we uiteraard de technologie: een centraal platform waarop derde partijen en consumenten via API-integraties veilig en beheersbaar zaken kunnen doen. Ook werken we samen met partners die we desgewenst kunnen aansluiten op het platform. Daarnaast bieden we ook advies: hoe ga je samenwerken met andere partijen? En – misschien nog wel belangrijker – hoe laat je de transformatie landen in je eigen organisatie?”
Daarmee zijn we in zekere zin weer aanbeland bij het begin – en bij de grootste uitdaging voor banken die willen profiteren van open banking: de benodigde cultuurverandering. Darlavoix: “Banken zijn nou eenmaal niet gewend om samen te werken met andere partijen. Als je decennialang als gesloten organisatie hebt gewerkt krijg je dat er niet zomaar uit. Dat kost tijd en moeite. Er moet draagvlak worden gebouwd door de hele organisatie – van de bestuurskamer tot de werkvloer.”
Maar voor wie die gesloten cultuur weet te doorbreken gaat een nieuwe wereld open, zo benadrukt Darlavoix tot slot. “De ontwikkelingen gaan snel en de kansen zijn talrijk. Niet alleen voor banken, maar voor allerlei dienstverleners – van verzekeringsmaatschappijen tot energieleveranciers. We staan pas aan het begin van het open banking-tijdperk. Dit is hét moment om in te stappen, de toekomst is open.”
