Een van de voordelen van deelname aan internationale netwerken is dat je in aanraking komt met onderwerpen en initiatieven die je anders nooit zou hebben gezien. Zo was ik in mei, samen met collega Astrid Sixma, bij een speciale tech-IBA (International Bar Association) in Stockholm over het onderwerp AI en metaverse. Twee dagen lang deelden we ervaringen met AI met een groep IT-advocaten van over de hele wereld en bespraken we wat er allemaal nog op ons af gaat komen. In dit blog deel ik enkele inzichten die me zijn bijgebleven.
Als het gaat over de metaverse bestaat de neiging om het te relativeren. Wie heeft hier nu werkelijk wat aan? Wordt het überhaupt gebruikt? En gaan we echt voortaan als beenloze avatars door het virtuele leven? Logische gedachten, die ik ook vaak genoeg heb gehad. Toch is niet te ontkennen dat de techniek inmiddels op steeds grotere schaal wordt toegepast. Zeker als je bedenkt dat we nu nog naar de early adopters kijken en dat de techniek jaarlijks snel verbetert, ben ik ervan overtuigd dat (delen van) deze techniek een steeds grotere rol zal gaan spelen. Tijdens de IBA kregen we een paar indrukwekkende voorbeelden te zien.
De IBA begon met een toespraak van Jinman Kim, de Director-General Digital van de overheid van Seoul, Zuid Korea. Seoul is naar eigen zeggen de eerste stad die volledig is geïntegreerd in de metaverse. Mede ingegeven door de noodzaak om persoonlijk contact te verminderen als gevolg van Covid, heeft Seoul een eigen metaverse platform gebouwd waarmee inwoners contact kunnen hebben met de overheid. Dit filmpje geeft een goed beeld van wat er in een paar jaar is bereikt. Bewoners van Seoul kunnen met hun eigen avatar de belastingdienst bezoeken, documenten inzien, documenten aanvragen, kunst presenteren, of zelfs met een psycholoog praten in een vrolijke omgeving. Het laatste is wellicht lastig voorstelbaar met het oog op privacyregels, maar de techniek maakt het in ieder geval mogelijk. Wat ik vanuit mijn procurement-expertise interessant vond, is dat Kim aangaf dat ze bewust niet hebben gekozen voor bestaande platforms en infrastructuren, maar het gehele platform in-house hebben ontwikkeld. Een van de voornaamste redenen hiervoor was dat de bestaande oplossingen niet konden interacteren met de legacy-overheidssystemen. Daarnaast wilde de overheid zichzelf niet afhankelijk maken van derde partijen. In de daaropvolgende discussie stonden we stil bij thema’s als privacy, beveiliging, toegankelijkheid, ethiek en techniek.
Een ander interessant initiatief was van Gleiss Lutz, een van de grootste advocatenkantoren van Duitsland. In juli van vorig jaar opende het kantoor een digitaal filiaal in de metaverse, op het platform van Decentraland. Partner Eric Wagner deelde zijn ervaringen na ruim een jaar. Hij gaf aan dat cliënten enthousiast zijn en dat het hun advocaten waardevolle ervaring heeft opgeleverd met de metaverse. Mede vanwege de eis van vertrouwelijkheid en misschien ook wel door het wat behoudende karakter van onze doelgroep, zijn de toepassingen en mogelijkheden van de metaverse van Gleiss Lutz beperkter dan die van Seoul. Dat neemt niet weg dat de metaverse ook voor een advocatenkantoor interessant kan zijn. Wagner benadrukte bijvoorbeeld dat de metaverse geschikt is voor HR- en recruitmentdoeleinden, en dat ze hun jaarlijkse job fair nu ook online houden. Je kunt hier een kijkje nemen (lenghty terms and conditions apply!).
Een voorbeeld waarin AI, VR en de metaverse bedrijfsmatig worden gebruikt kwam van Volvo Group. Joakim Jardenberg, Director Group Strategy bij Volvo Group, gaf een presentatie over hoe AI en metaverse bij Volvo steeds meer wordt ingezet. Bij planning, marketing, maar ook bij het productieproces en het trainen van werknemers. Hij vertelde dat Volvo inmiddels duizenden VR-headsets in gebruik heeft, en dat de metaverse Volvo in staat stelt om monteurs te trainen. Zoals in dit filmpje wordt getoond, kunnen monteurs van over de hele wereld samenkomen om door een Volvo-expert te worden getraind in het onderhoud van vrachtwagens. Jardenberg benoemde terechte zorgen over het grootschalig gebruik van AI, zoals data- en energieverbruik, inherent bias en toenemende complexiteit, maar was optimistisch over de toekomst.
In Europa hebben we een actieve regelgever op het gebied van AI. Zoals collega’s Reinoud Westerdijk en Astrid Sixma in hun artikelen in detail hebben beschreven, komt er allerlei regelgeving op de markt af die grote impact zal hebben op de producten en gebruikers van AI-toepassingen. Op deze IBA bleek echter maar weer dat dit zeker niet overal in de wereld het geval is. Zo hanteert Amerika een aanpak die meer gefragmenteerd is en meer op risico-management lijkt te zijn gestoeld, dan het formuleren van ingangseisen vergelijkbaar met wat we in de Europese Unie zien. Christoph Jeloschek en Siebe van Cassel beschreven al hoe we in de VS en Europa steeds meer discussies en claims zien over de relatie tussen auteursrechten en AI. Hoewel vrijwel alle landen intellectueel eigendomsrechten beschermen zien we ook hier grote verschillen bij de toepassing van AI. Zo wees Takashi Nakazaki van advocatenkantoor Anderson Mori & Tomotsune ons op de wat verrassende opstelling van de Japanse overheid dat beschermde werken ‘regardless of content’ mogen worden gebruikt om AI-systemen te trainen. Nakazaki gaf aan dat dit bedoeld was om innovatie te bevorderen, hoewel er inmiddels wel geluiden opgaan om deze lijn weer los te laten. Hij benoemde tevens het verschil in opvattingen over AI tussen Japan en China, welk land weer een veel striktere lijn voert op het gebied van AI en juist beperkingen oplegt. Tot slot nam Teki Akuetteh ons mee in de opkomst van AI-regelgeving in Afrika. Wat mij hierin opviel was dat Afrika op dit gebied een balans probeert te vinden tussen pragmatisme en bescherming, en nu vooral inzet op soft law zoals zelfregulering en industriële richtlijnen, met het idee om later de opgedane inzichten om te zetten in wet- en regelgeving.
In de paneldiscussie met ondernemers werd duidelijk dat deze verschillen in benadering impact hebben op productontwikkeling en uitrol. Een wat kleinere ontwikkelaar van een e-health toepassing zag in de Europese regelgeving reden om hun product in de VS te lanceren. Een grotere speler benadrukte dat veel compliance-vereisten kunnen worden opgelost door juristen in te zetten, iets wat kleinere spelers in mindere mate kunnen, wat een ongelijk speelveld creëert. Iedereen leek het er echter over eens dat de meest verstrekkende regelgeving (mits deze uit een van de machtsblokken komt) uiteindelijk impact zal hebben ver buiten de eigen grenzen. Dit hebben we eerder gezien met de AVG. Voor internationale spelers is het vaak niet mogelijk of zinvol om hun producten sterk aan te passen per regio of om bepaalde regio’s over te slaan. Wat vertraging daargelaten, passen de grotere spelers zich uiteindelijk aan.
Het laatste wat bij mij is blijven hangen is dat dit soort internationale congressen eigenlijk altijd de moeite waard zijn. Juist door te vergelijken zie je wat er nog op ons af gaat komen, of wat we tot nu toe juist hebben weten te voorkomen.
